احوالات سیّد محمّد کاظم عصّار تهرانی (ره)

ولادت: ۱۳۰۱ ق.                                   محلّ ولادت: سامراء.

وفات: ۱۳۹۶ ق.                                   محلّ دفن: شهرری.

اساتید: حضرات آقا ضیاءالدّین عراقی، میرزا محمّدحسن کرمانشاهی، شیخ الشّریعه اصفهانی و... .

استاد عرفان: سیّد احمد کربلایی.

شاگردان: سیّد جلال آشتیانی، مهدی محقّق و... .

تألیفات: علم الحدیث، رسائلی در وحدت وجود و... .

وی مدّتی را در اروپا به تحصیل فرانسه و علوم ریاضی و طبیعی گذراند. گویا قصد داشت تحصیلات خود را در رشتۀ طب دنبال کند ولی از وضع سالن تشریح ناراحت شد و از طرفی در رؤیایی صادقه امیرالمؤمنین علیه السّلام را دید که به او فرمودند: «پاریس چرا؟! بیا به نجف». لذا از اقامت و تحصیل در فرانسه منصرف و عازم نجف شد.

دکتر مهدی پرهام از زبان مرحوم عصّار چنین نقل می کند: «در نجف بودم و اوّل هر ماه در مجلس مردی دل آگاه حضور می یافتم. یکبار، مسافت کمی از حجره ام دور شده بودم که دیدم نعلینم تا نیمه جدا شده است. داشتم نعلین را می کندم تا پای برهنه راه طی کنم که چشمم به دکّان پینه دوزی افتاد. از پیرمرد پینه دوز خواستم نعلینم را مرمّت کند و تأکید کردم که عجله دارد. پرسید: "این چه درسی است که آنقدر برای شنیدنش عجله داری؟ " وقتی در پی این سؤال به چشمانش خیره شدم دیدم نگاهش نگاه مرد عامّی نیست، تبسّمی پرمعنی بر لب داشت و مثل اینکه می خواست سخنی بگوید. گفت: "ناراحت نباش، به موقع خواهی رسید! من هم به خاطر تو که اهل علمی از بستن دکّان منصرف شدم، چون می خواستم به کربلا بروم، حال دیرتر حرکت می کنم". عجیب بود که من دیگر عجله ای برای رفتن نداشتم و بیشتر دلم می خواست بمانم. بالاخره نعلین مرمّت شد. گفتم: "امروز از درس محروم شدم. حال لطفی کن اگر به کربلا می روی این کاغذ را به فلان کس برسان!"؛ در حال رفتن بودم که دوباره به من گفت: "عجله نکن به درس می رسی! "؛ بیرون آمدم و چند لحظه بعد به مجلس درس رسیدم. وقتی شروع به نوشتن تقریرات کردم دیدم این مطالب را ماه قبل شنیده و یادداشت کرده ام. از طلبه ای پرسیدم: "این درس تکراری نیست؟"، گفت: "نه! همین الآن شروع شده است". وقتی به منزل برگشتم و به یادداشت هایم مراجعه نمودم دیدم برخلاف تصوّرم چیزی از آنچه اکنون می دانم در آن دیده نمی شود. آنگاه دریافتم که آن پینه دوز مراحل بالایی از معرفت را طی کرده است و توانایی دارد مرا بر آنچه هنوز گفته نشده است،بیاگاهاند. این پیشامد را به فال نیک و نظر لطف الهی گرفتم و راهی را پیمودم که در ابتدا قصد پیمودن آن را نداشتم. به سراغ پیرمرد رفتم امّا دکّانش بسته بود و چند روز بعد خبر فوت او را شنیدم".

مرحوم عصّار در عرفانیات، راسخ و دائم در حال ذکر بود. هرگز از وجوه شرعیه استفاده نکرد. ارادتمندان صادق و یاران موفّق بسیار داشت، با این حال از مرید و مرادی پرهیز می نمود. آیت الله سیّد رضی شیرازی در مورد ایشان می فرماید: "کمتر کسی علاّمه را جز در حالت ذکر می دید، به قرائت و تدبّر در قرآن اهتمام داشت و اگر در حال تدریس و تفکّر نبود، به ذکر الهی و اقامه نمازهای مستحبّی می پرداخت". طبعی متواضع داشت، بسیار خوش محضر و مزاح بود و با سخن و عمل، شادی خاطر اطرافیان را فراهم می کرد، به تعبیر استاد صدوقی سها مصداق کلام شیخ الرّئیس بوعلی سینا در مقامات العارفین بود که "العارفُ هشٌ بشٌ بسّامٌ".

او پس از مراجعت از نجف اشرف در دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران و مؤسّسه ی وعظ و تبلیغ اسلامی به تدریس حکمت و کلام و فقه و اصول پرداخت. استاد سیّد جلال الدّین آشتیانی در مورد ایشان می گوید: «علاّمه سیّد محمّدکاظم عصّار در علوم معقول، استادی متبحّر و محقّقی برجسته در حکمت مشاء و اشراق و علم توحید و عرفان اند».

منبع: کتاب افلاکیان خاک نشین، صفحۀ ۷۰ .