نواب اربعه امام زمان (عج)

» عثمان بن سعید عمروی

نخستین سفیر و نایب خاص امام زمان علیه السّلام شیخ مورد وثوق و اعتماد امامان شیعه، ابو عمرو عثمان بن سعید عمری است، ابو عمر از قبیله بنی اسد ـ اسدی است و به دلیل انتساب داده شدن به جدش به عمری مشهور گردید.

او به دلیل اینکه از اهل عسکر سوسن رای بود به عسگری و به دلیل تجارت و خرید و فروش روغن به سمان نیز معروف بود. علت اشتغال او به تجارت روغن برای تقیّه و فریب دستگاه خلافت بود. زیرا شیعیان اموال و نامه ها و پرسش های خویش را به او تحویل میدادند ، او آنها را به گونه ای خاص، گاه با قرار دادن در ظرفهای مخصوص حمل آب و روغن، به سوی امام علیه السلام، میفرستاد تا جاسوسان دشمن پی نبرند . ویژگی هایی که این مرد بزرگ داشت عدالت، امانتداری، درستی ،و شایستگی او در همه چیز در اوج هوشمندی ،خردمندی و رشد فکری بود.

عثمان بن سعید محضر سه امام را درک کرده بود . از یازده سالگی به خدمت امام هادی رسیده بود و بعد در خدمت امام یازدهم به افتخار اخذ علم و فقه و حدیث و معالم دینی و تعالیم اسلامی اشتغال داشته و در نتیجه به نیابت امام یازدهم ونمایندگی و وکالت امام دوازدهم، حضرت مهدی نایل آمده است . او در بغداد زندگی میکرد ولی به شهر سامرا به منظور دیدار دو امام همام ، حضرت هادی و امام عسگری بسیار سفر میکرد . از بعضی روایات استفاده میشود که در مراسم غسل و کفن و دفن امام عسگری حضور داشته است .

امام هادی در تایید ایشان به احمدبن اسحاق فرمودند ، عمری مورد اعتماد من است ، هر آنچه که از من به سوی شما آورده و آنچه از من گفت به راستی از من میگوید ، پس بشنو و اطاعت کن، چرا که او امین و مورد اعتماد است. امام عسگری هم در تایید ایشان فرمود .عمری و پسرش هر دو ثقه و مورد اعتمادند . آن حضرت در زمان تولد امام زمان ، به عثمان بن سعید دستور داد که هزاران رطل گوشت و نان بخرد و در میان تهیدستان تقسیم نماید و تعدادی گوسفند به سلامتی امام مهدی قربانی کند .

این مرد خدا در سالهای آخر عمر ، نیابت و وکالت حضرت مهدی صلوات الله علیهم را بر عهده داشت زیرا شیعیان همگی عدالت او را میدانستند و بعد از رحلت امام عسگری توقیعات امام زمان به دست عثمان بن سعید و بعد فرزند او ، محمدبن عثمان، برای شیعیان و خواص، صادر می گشت .

سال وفات این مرد بزرگ معلوم نیست، ولی آرامگاهش در بغداد ،در خیابان میدان سمت غربی در اول محل معروف جنب دروازه جبله در مسجد دروازه است و قبر در قبله مسجد میباشد .

» محمّد بن عثمان بن سعید

محمد بن عثمان معروف به « محمد عروی » از اوان کودکی همچون پدرش عثمان بن سعید در خدمت ائمه معصومین علیهم السلام بود. او ابتدا در خدمت امام هادی علیه السلام و پس از آن در خدمت امام عسگری علیه السلام بود. وی که کنیه اش اوجعفر بوده است پس از ارتحال پدرش عثمان بن سعید به دستور بقیة الله الاعظم نایب خاص حضرت شد و نزدیک به نیم قرن تنها نماینده و نایب آن حضرت در تمام شئون شیعیان بود. او مردی فروتن و ساده زیست بود که با فروش زیتون امرار معاش می کرد و هیچ خدمتکاری نداشت. آن گونه که در تاریخ ذکر شده است از سوی حضرت بقیة الله و به دست او معجزات بسیاری انجام گرفته و توفیقات فراوانی صادر شده است. در کتاب کلمة الامام المهدی تالیف علامه شهید آیة الله سید حسن شیرازی « قدس سرّه » آمده که از محمد بن عثمان سوال کردند آیا حضرت بقیة الله را زیارت کرده ای! پاسخ داد: آری آخرین نوبت حضرت را در کنار خانه خدا و مشغول این دعا زیارت کردم: «خدایا آنچه را که به من وعده دادی برآورده ساز».  وی در ادامه سخن می گوید: حضرت را دیدم که در رکن مستجار در حالی که به پرده کعبه درآویخته اینگونه دعا می نماید: «خدایا به وسیله من از دشمنانت انتقام بگیر». محمد بن عثمان می گوید: صاحب الامر امام زمان صلوات الله علیه هر سال در مراسم حج شرکت می فرمایند، مردم را می بینند و می شناسند اما مردم هم ایشان را می بینند ولی نمی شناسند.

روایت شده است که وی قبری برای خود مهیا ساخته بود و با ساج آن را پوشانیده و آیاتی از قرآن را بر آن نوشته و در کنار آن نام ائمه علیهم را نگاشته بود. چون از او سوال کردند که چرا چنین کرده ای پاسخ گفت: هر کس برای خود اسبابی دارد. محمد بن عثمان هر روز به داخل این قبر می رفت و جزئی از قرآن را می خواند و بیرون می آمد. وی سرانجام پس از عمری خدمت به سه امام و نزدیک به نیم قرن نیابت خاص بقیة الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشّریف، در جمادی الاول سال سیصد و پنج هجری قمری دیده از جهان فرو بست و هنگام وفاتش گفت: من مامور شده ام که به ابوالقاسم حسین بن روح وصیت کنم و حکم نیابت را به او اعلان داشت. قبر این ستارۀ درخشان تاریخ شیعه هم اکنون در بغداد زیارتگاه شیعیان است.

» ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی

ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی، مشهور به «نوبختی»، «روحی» و گاهی «قمی»، در قرن سوم هجری به دنیا آمد و بیست و یک سال نائب سوم حضرت حجت بن الحسن مهدی " عجل‏الله تعالی فرجه‏الشریف "بوده است.

خاندان نوبختی

نوبختیان از خاندان‏هاى اصیل ایرانى بوده و همواره همنشین و همراه خلفای عباسی بودند. ایشان در اثر قدرت سیاسى، توان اقتصادى و شایستگى‌هاى علمى، پایگاه اجتماعى مناسبى داشتند که با تکیه بر آن، در پیش‏برد تفکّر شیعى و حمایت از شیعیان نقش اساسى داشته‏اند.

نایب سوم

در سال ۳۰۵ قمری پس از وفات محمد بن عثمان و توسط خود او به طور رسمی به عنوان نایب امام زمان(عج) معرفی شد. حسین مردی مورد اطمینان و مورد احترام تمام فرقه‏های اسلام بود. چنانچه از محمد بن عثمان نقل شده است در جواب شیعیانی که از او سؤال کردند بعد از ایشان چه کسی نائب حضرت حجت خواهد بود، پاسخ داده است: «ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی جانشین من خواهد بود، او نماینده بقیة الله و رابط بین شما و آن حضرت خواهد بود. او وکیل و مورد اطمینان است و از هر جهتی امین است در کارهایتان به او مراجعه نمائید و در گرفتاری‏هایتان به او اعتماد کنید، من مأمور بودم که این مسئله را به شما ابلاغ کنم که کردم...».

حبس نائب امام زمان (عج)

حسین‏ بن روح نوبختى پنج سال از عمر بابرکت خود در زمان نیابت خاص حضرت حجت ـ عجل ‏الله تعالی فرجه‏الشریف ـ یعنی از سال ۳۱۲ تا ۳۱۷ قمری را در زندان «مقتدر» خلیفه عباسى، به سر برده است.

در طول بیست و پنج سال خلافت مقتدر، دوازده وزیر انتخاب شدند که بعضى دو یا سه بار به وزارت رسیدند. در این سال‏ها، مصادره‏ اموال به قدرى رایج بود که ابوالحسن‏ بن فرات، که سه بار وزارت مقتدر را به عهده داشت، دیوان مخصوصى براى درآمدهاى مصادره‏اى ایجاد کرد و پذیرفت که از این اموال، روزانه، مبلغى به خلیفه و مادر و فرزندانش بپردازد. در این زمان، مقام وزارت به کسى داده مى‏شد که قبول مى‏کرد نیاز مالى حکومت را برآورد. علت دستگیری حسین بن روح نیز همین امر بود که ایشان قبول نکرد وجوهات شیعیان را به دیوان حکومتی بدهد. به همین دلیل توسط مقتدر عباسی حاضر شد حدود پنج سال به زندان برود.

زندگی مخفی

حسین ‏بن روح پس از انتصاب به نیابت خاص امام ـ عجل ‏الله تعالی فرجه‏ الشریف ـ مجبور شد مخفى شود. در طول دوران اختفاى وى شلمغانى، رابط او با مردم بود. ولى شلمغانى مدتى بعد به افکار حلولى و غلو گرایش یافت و در نتیجه حسین ‏بن روح او را از مقامش بر کنار کرد.

وفات

حسین بن روح نوبختی در ۱۸ شعبان سال ۳۲۶ هجری قمری از دنیا رفت. قبر این شخصیت بزرگوار در محله‌ نوبختیه در بازار عطاران یا شورجه بغداد می‏باشد که هم‏اکنون زیارتگاه شیعیان مشتاق حضرت حجت بن الحسن العسکری" عجل‏الله تعالی فرجه‏الشریف " است.

(منابع تحقیق: ۱/ خاندان نوبختی، عباس اقبال، تهران، انتشارات ظهوری. ۲/ آخرین امید، داود الهامی، قم، مکتب اسلام. ۳/ تاریخ اسلام، شماره سیزدهم.)

» ابوالحسن علی بن محمّد سمری

ابوالحسن علی بن محمد سمری، از جمله مردان پرهیزکار و متقی قرن چهارم است که سه سال نیابت خاص امام زمان علیه السلام را عهده دار بود. از تاریخ تولدش اطلاع چندانی در دست نیست و مورخین در این باره چیزی ننوشته اند. در کتب رجال آمده که وی از اصحاب حضرت امام حسن عسکری علیه السلام بوده و بعد از حسین بن روح متصدی امر نیابت از جانب بقیة الله الاعظم گشته است. اگرچه نص صریحی بر نیابت او در دست نیست ولی تمام شواهد حکایت از این مطلب دارد. شواهدی از قبیل:

۱_ از ابتدای نیابت او تا به امروز خلاف این مطلب از سوی علما شیعه دیده نشده است.

۲_ توقیعاتی به وسیله او که دالّ بر سفارت اوست از سوی حضرت بقیة الله صادر شده است.

۳_ توصیه و سفارش حسین بن روح به او که حسین بن روح هیچ کاری را بدون اجازه امام زمان علیه السلام انجام نمی داده است.

وی در سال ۳۲۹ هجری قمری بدرود حیات گفت و شش روز قبل از وفاتش توقیعی از ناحیه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به دستش رسید که حاوی نکات زیر بود:

۱_ شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت. ۲_ حسابات خود را مرتب کن. ۳_ پس از خود کسی را به جانشینی خود معرفی نکن که غیبت کبری آغاز شده است و این امر آنقدر به طول خواهد انجامید که دنیا را ظلم و ستم پر خواهد کرد و دلها را قساوت فرا خواهد گرفت و مرا ظهور نخواهد بود مگر به امر خداوند تبارک و تعالی.

درست شش روز پس از این توضیح علی بن محمد سمری از دنیا رفت. مزار او هم اکنون در شهر بغداد از جمله زیارتگاههای شیعیان است.

---------------------------------------

» لینک های مرتبط:

* نواب اربعه در غیبت صغری

* عثمان بن سعید، رئیس وکلای امام حسن عسکری (علیه‌السلام)

* محمد بن عثمان؛ دومین نائب خاص امام عصر(عج)

* وفات محمد بن عثمان بن سعید عمری

* ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی

* نوّاب خاصّ امام زمان (عج)؛ حسین بن روح

* آشنایی با زندگانی آخرین نائب امام عصر علیه السلام

* وفات علی بن محمد سمری، آخرین نایب برگزیده امام زمان (عج)