چند نکته 

نخست اینکه گرچه دیدار حضرت مهدی‌ارواحنا‌فداه حتّی در پایین‌ترین و نازل‌ترین مرتبه‌ی دیدار که همان رؤیاست، بسیار دوست‌داشتنی و زیباست؛ امّا باید بدانیم دیدن وقتی ارزشمند است که توأم با شایستگی‌های شخص باشد. به‌تعبیر دیگر دیدن ظاهری وقتی ارزش واقعی دارد که توأم با دیدن باطنی باشد.

در دوران ظهور عمومی حجّت‌خداارواحنا‌فداه هم کسی از آن حضرت بهره‌ی کامل می‌برد که به ظهور فردی و باطنی رسیده باشد؛ کما اینکه از یازده امام قبل: که ظاهر بودند و مردم به ایشان راه داشتند؛ همه‌ بهره نبردند و چه‌بسا جمعیّت زیادی در اثر جهل، جهالت، سست‌عهدی یا مخالفت، از دیدن و بودن در کنار آن بزرگواران ضرر کردند. امام حقیقت قرآن است. در مورد قرآن آمده است: یُضِلُّ بِهِ کَثِیراً وَ یَهْدِی بِهِ کَثِیراً:[i] عدّه‌ی زیادی با قرآن به ضلالت و گمراهی می‌افتند و عدّه‌ی زیادی نیز هدایت می‌شوند. و نیز آمده است: لٰا یَمَسُّهُ اِلَّا الْمُطَهَّرُونَ:[ii] جز پاکان با آن تماس پیدا نمی‌کنند. در زمان ائمّه‌ی پیشین: کسانی حقّ بهره‌مندی نصیبشان شد که اهل معرفت بودند و به شناخت و معرفت امام به نورانیّت راه یافته بودند. درمورد زیارت مرقد ائمّه: نیز در روایات بر زیارت امام عارِفاً بِحَقِّهِ تأکید شده و ذکر گردیده است که کسی بهره‌ی کامل می‌برد که به امامی که زیارت می‌کند معرفت داشته باشد. در ظهور عمومی حضرت بقیّۀالله(ارواحنا فداه) هم کسانی بهره‌ی اصلی را می‌برند که اهل معرفت بوده و به ظهور باطنی راه‌یافته باشند. آنها حلقه‌ی نزدیک و یاران خاصّ حجّت‌خداارواحنا‌فداه می‌باشند. 

نکته‌ی دیگر اینکه زمین ظهور حضرت بقیّةالله‌ارواحنا‌فداه غیر از زمین دنیاست.[iii] زمینی که ما می‌شناسیم، ارض عالم خاک است؛ درحالی‌که ارض‌های دیگری نیز قابل تصوّر است. تعابیر ارض و سماء اشاره به تقابل پستی و بلندی هستند. اگر مراتب عالم هستی را به طبقات یک ساختمان تشبیه کنیم، می‌توان گفت طبقه‌ی اوّل آن ارض و طبقه‌ی دوم آن سماء است و چون به طبقه‌ی دوم رفتیم، آنجا ارض و طبقه‌ی بالاتر سماء می‌شود. بر این اساس ارض ملکوت[iv] قابل تصوّر خواهد بود. ظاهر این جمله‌ی قرآن که یَوْمَ تُبَدَّلُ الْاَرْضُ غَیْرَ الْاَرْضِ:[v] روزی که زمین به ‌غیرزمین تبدیل می‌شود، ناظر بر روز قیامت است. زمینی که ما روی آن زندگی می‌کنیم ویژگی‌هایی دارد که به‌طور قطع ارض قیامت فاقد آنهاست. برای مثال فرسودگی و بیماری و پیری و مرگ در ارض قیامت وجود ندارد. امّا باطن آیه‌ی مزبور ناظر بر زمینی است که حجّت‌خدا در آن دائماً ظاهر و حاکم است و اگر کسی به آن سرزمین راه یابد، برای او محجوبیت و غیبتی نخواهد بود. اگر بتوانیم به ارض دل راه یابیم، دیگر غیبت معنایی نخواهد داشت؛ زیرا همه‌ی غیبت‌ها و حجاب‌ها مال عالم گِل است؛ ولی عالم دل عرصه‌ی ظهور و فرمانروائی دائمی حجّت‌خداست.

نکته‌ی بعد اینکه بنابه احایث شیعه و سنّی و آنچه کشف مکاشفان بر آن صحّه می‌گذارد، قبل از برپایی قیامت کبریٰ و ظهور و تجلّی خداوند، ظهور حجّت‌خدا و قیامت صغریٰ واقع می‌شود. در حدیثی متواتر از رَسُولِ‌اللهِ صلی الله علیه و آله و سلّم آمده است: اگر از دنیا جز یک روز نمانده باشد، خداوند آن روز را چندان طولانى می‌گرداند تا مردى را از اهل‌ من برانگیزد که نامش نام من باشد و او زمین را پر از عدل و داد کند.[vi]

به مرتبه‌ی نخست ظهور، قیامت صُغریٰ و به مرتبه‌ی نهایی، قیامت کُبریٰ گفته می‌شود. قیامت صغریٰ ظهور حجّت‌خداست و قیامت کبریٰ ظهور خود خدا؛ یعنی زمانی که خداوند تجلّی می‌کند و غیری دیده نمی‌شود. قرآن درباره‌ی آن می‌فرماید: لِمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ؟ لِلّٰهِ الْوٰاحِدِ الْقَهّٰارِ:[vii] امروز حاکمیّت از آن کیست؟ از آن خداوند یکتای قهّار.

ظهور اصغر دو گونه است؛ آفاقی و انفسی. مقصود از ظهور آفاقی این است که پیش از فرا رسیدن قیامت، حضرت بقیّةالله‌الاعظمارواحنا‌فداه در جنبه‌ی ظاهری و مُلکی عالم، برای عموم بشر ظاهر می‌شوند و قیام می‌کنند و زمام امور عالم را به‌دست می‌گیرند. در جنبه‌ی انفسی نیز سالک الی‌الله که به قصد لقاء‌الله مسیر سلوک را درپیش گرفته، قبل از اینکه به وادی توحید برسد، به صراط مستقیم ولایت راه می‌یابد و به دیدار و شهود حجّت‌خدا نائل می‌شود. امام شاهراهی است که به شهر توحید منتهی می‌شود.[viii]

به بیان دیگر در سیر الی‌الله قیامت کبرای انفسی سالک روز تجلّی تامّ حقیقت توحید برای اوست. در سلوک تنها کسی می‌تواند به لقاءالله برسد که قبل از آن به لقاء حجّت‌خدا که مظهر تامّ حضرت حق است، نائل شده باشد. بدون ملاقات حجّت‌خدا ملاقات خدا محال است. محال است کسی بدون ملاقات حجّت‌خدا در درون، در سیر خود به قیامت کبرای انفسی و لقاءالله نائل شود. همان‌گونه که در ظهور آفاقی، قبل از قیامت کبرای عالم بی‌شک حجّت‌خدا در جهان آشکار می‌شود؛ در ظهور انفسی نیز قبل از اینکه قیامت کبرای انفسیّه‌ی سالک برپا شود، قیامت صغرای انفسیّه‌ی او برپا می‌شود و به دیدار حجّت‌خدا در نفس و درون خود نائل می‌گردد.