انواع توقیعات امام عصرارواحنا‌فداه

توقیعات، اعمِّ از توقیعاتِ دورانِ غیبت صغری و غیبت کبری، به یک لحاظ به دو دسته قابل‌تقسیم‌اند. برخی از توقیعات در پاسخ سؤالاتی صادر شده است. یعنی برای یکی از افراد عادی شیعه یا یکی از علمای شیعه سؤالی پیش آمده و او نامه‌یی به محضر حضرت ولیّ عصرارواحنا‌فداه نوشته است و آن حضرت پاسخ را مرقوم فرموده‌اند. این امر خصوصاً در دوران غیبت صغری رایج بود؛ چون نامه‌ی حاوی سؤال‌ را تحویل نوّاب خاصّ حضرت می‌دادند و نوّابِ حضرت نامه را به محضر ایشان تقدیم می‌کردند و پاسخ مکتوب حضرت را دریافت می‌نمودند و به شخص سؤال‌کننده می‌دادند. مواردی هم در دوران غیبت کبری بوده است. در این دوران نیز ممکن است یک عالم شیعی عریضه یا نامه‌یی حاوی پرسشی را خدمت حضرت ولیّ‌عصرارواحنا‌فداه نوشته باشد و به طریقی همچون سپردن آن به آب‌های روان یا بادهای وزان، در معرض قرار داده باشد که به خدمت حضرت برسد. چون همه‌ی عواملِ جهانِ خلقت کارگزاران حجّت‌ و ولیّ اعظم خدا که خلیفة الله و قائم‌مقام خداوند است، می‌باشند. وَ لِلّٰهِ جُنُودُ السَّمٰوٰاتِ وَ الْاَرْضِ:^[i] لشکریان آسمان‌ها و زمین از آن خداوندند. لذا فرموده‌اند اگر خواستید نامه‌یی برای حضرت مهدی‌ارواحنافداه بفرستید؛ نامه‌اتان را در مسیر تندباد رها کنید؛ باد آن را می‌برد و به خدمت حضرت تقدیم می‌کند. در برخی دستورالعمل‌ها هم هست که نوشته را بر روی قبر یکی از ائمّه: بگذارید یا داخل گویِ گِلینی بگذارید و آن را در آب جاری‌ یا برکه‌ای رها کنید یا در چاه عمیقی بیندازید؛ به دست حضرت ولیّ‌عصرارواحنافداه می‌رسد.[ii] بعضاً نامه‌ی یک عالم شیعه این‌گونه به خدمت حضرت مهدی ارواحنا فداه رسیده است و حضرت پاسخی برای آن مرقوم و ارسال فرمود‌ه‌اند و به دست نویسنده‌ی نامه رسیده است. بنابراین یک دسته از توقیعات در پاسخ سؤالات صادر شده است.

دسته‌ی دیگر از توقیعات ابتدائاً صادر شده است و پاسخِ نامه و عریضه یا سؤالی نیست. حضرت حجّت‌(علیه السلام) به لحاظی لازم دانسته‌اند مطلبی را برای فردی یا گروهی بیان بفرمایند؛ آن را در قالب یک توقیع نوشته‌اند و به طریقی به دست آن شخص یا گروه رسانده‌اند. پس به این لحاظ توقیعات دو دسته شد. یک دسته توقیعاتی که ابتدائاً صادر شده است؛ دسته­ی دیگر توقیعاتی که در پاسخ پرسشی صادر گردیده است.