شناخت و توجّه به ارزش نعمت و آگاهى بر اینکه خداى جمیل جلیل آن نعمت را عطا فرموده است، در درون شخص شادى و بهجتى را برمى‌انگیزد و احساس مدیون و مرهون بودنى را موجب مى‌شود، که به حالت روحى ناشى از ترکیب این احساس شادى و دین، روحیّه‌ى شکر گفته مى‌شود. این روحیّه وقتى متعالى‌تر خواهد بود که شادى شخص بیش از آنچه ناشى از لذّت و ارزش نعمتى که نصیبش شده است باشد، ناشى از این باشد که عطاکننده‌ى آن نعمت خداى بزرگ و مهربان است.

بنابراین، روحیّه‌ى شکر، از نتایج رضاست و از شناخت نعمت و ارزش آن و معرفت منعم و عطاکننده‌ى آن ریشه مى‌گیرد. چنانکه گفته شده است: شُکرُ النِّعَمِ دَرکُ النِّعَمِ وَ شُکرُ المُنعِمِ دَرکُ المُنعِمِ: شکر نعمت، درک ارزش نعمت، و شکر منعم، شناخت عطاکننده‌ى نعمت است. امام صادق علیه السلام مى‌فرمایند: مَن اَنعَمَ اللهُ عَلَیهِ بِنِعمَةٍ فَعَرَفَها بِقَلبِهِ فَقَد اَدّى شُکرَها: کسى که خدا به او نعمتى عطا کرد و او به (ارزش) آن نعمت قلباً معرفت پیدا کرد، هرآینه شکر آن نعمت را به جا آورده است.[۱]

پیامد روحیّه‌ى شکر در وجود شخص، عمل به چیزهایى است که مطلوب و مورد نظر منعم است. این عمل در هر یک از مراتب وجودى شخص مصادیقى دارد.

در قلب، اوّلاً محبّت منعم و خضوع و خشوع نسبت به او. ثانیاً قصد تعظیم و تمجید و تحمید منعم. ثالثاً تفکّر در حُسن صنع و فعل الهى و آثار لطف حضرت حق. رابعاً نیّت خیر و آرزوى برخوردار شدن دیگران از چنان نعمتى و عزم بر سهیم کردن دیگران در استفاده از آن نعمت.

در سیما و حالت رفتار، سرشار از شادابى و شادمانى بودن چهره و حاکى از خرسندى و رضایت بودن حرکات و سکنات.

در زبان، در نزد خود منعم و پیش مردم، با عبارات ستایش‌آمیز و حاکى از تشکّر، اظهار شکر و سپاس و مدح و تعریف کردن از منعم.

در بدن و اعضا، به‌کار بردن نعمت در راه طاعت و تقرّب و طبق رضایت و فرمان منعم، و پرهیز از به‌کارگیرى آن در معصیت.

امام صادق علیه السلام مى‌فرمایند: شُکرُ النِّعمَةِ اجتِنابُ الَمحارِمِ وَ تَمامُ الشُّکرِ قَولُ الرَّجُلِ الحَمدُ ِللهِ رَبِّ العالَمینَ: شکر نعمت، پرهیز از حرام است، و تکمیل‌کننده‌ى شکر، گفتن اَلحَمدُ ِللهِ رَبِّ العالَمین است.[۲] و [۳]