عیار عبادت وقتى به کمال خود مى‌رسد که عبد، بى‌طمع و بدون انتظار پاداش و نتیجه، به خاطر نفس شایستگى عمل به رضاى حقّ و ایفاى ادب بندگى، به طاعت و عبادتى بى عیب و نقص در پیشگاه پروردگار مبادرت ورزد. چنانکه امیرالمؤمنین علیه السلام در بیان علّت عبادت خویش، به محضر ربوبى عرضه مى‌دارند: وَجَدتُکَ اَهلاً لِلعِبادَةِ فَعَبَدتُکَ: تو را سزاوار عبادت شدن یافتم، از این رو عبادتت کردم.[۱] بنابراین محرّک عبد در عبادت، نباید گریز از تبعات تلخ دنیوى و اخروى عصیان، یا  

طمع دستیابى به آثار شیرین دنیوى و اخروى و حتّى مقامات و کرامات روحى حاصل از طاعت باشد.

عبادتى که سود و زیان شخصى در برانگیختن عبد به انجام آن سهمى ندارد، تنها از اهل محبّت سرمى‌زند؛ چراکه عاشق چنان محو جمال محبوب است که به‌وجود خود توجّه ندارد، چه رسد به سود و زیان خویش.

چنان پر شد فضاى سینه از دوست         که یاد خویش گم شد از ضمیرم

کمال عبادت در این است که عابد جز معبود چیزى نبیند و نخواهد و این نتیجه‌ى محبّت کامل به معبود است.

خلوص نیّت در عبادت، که مایه‌ى ارزشمندى و تأثیر عبادت است، نتیجه‌ى خالص بودن وجود شخص از غیر خدا و در قید بندگى و اسارت جز او نبودن است و این نتیجه‌ى محبّت تمام‌عیار به خداست.

فاش مى‌گویم و از گفته‌ى خود دلشادم         بنده‌ى عشقم و از هر دو جهان آزادم

قرآن کریم به آرزومندان دیدار و وصال حضرت حق مى‌فرماید : فَمَن کانَ یَرجو لِقاءَ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالحاً وَ لا یُشرِک بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَداً: هرکس آرزومند دیدار پروردگارش است، باید عمل شایسته انجام دهد و در عبادت پروردگارش احدى را شریک نکند.[۲] یعنى تنها براى نفس بندگى

حضرت حق و رضایت الهى و بدون اینکه سودى از این رهگذر براى خود بخواهد، عبادت کند. همان‌گونه که ذکر شد، چنین عبادتى فقط از عاشقان جمال الهى سرمى‌زند.

امام صادق علیه السلام در بیان اقسام عبادت مى‌فرمایند: قَومٌ عَبَدوا اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ حُبّاً لَهُ فَتِلکَ عِبادَةُ الاَحرارِ وَ هِىَ اَفضَلُ العِبادَةِ: گروهى از سر عشق و محبّت خدا را عبادت مى‌کنند. پس آن عبادت آزادگان و برترین عبادت است.[۳] و در مورد انگیزه‌ى خویش در عبادت پروردگار، مى‌فرمایند: وَلکِنّى

اَعبُدُهُ حُبّاً لَهُ عَزَّ وَ جَلَّ، فَتِلکَ عِبادَةُ الکِرامِ: امّا من خدا را از سر محبّت و عشقى که به او دارم عبادت مى‌کنم و آن عبادت بزرگواران است.[۴] پیامبر اکرم۹ در معرّفى برترین مردمان

مى‌فرمایند: اَفضَلُ النّاسِ مَن عَشَقَ العِبادَةَ فَعانَقَها وَ اَحَبَّها بِقَلبِهِ وَ باشَرَها بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَها. فَهُوَ لا یُبالى عَلى ما اَصبَحَ مِنَ الدُّنیا عَلى عُسرٍ اَم عَلى یُسرٍ: برترین مردم کسى است که به عبادت عشق مى‌ورزد. پس با آن هم‌آغوش مى‌شود و از صمیم دل آن را دوست دارد و با پیکرش در کنار آن مى‌نشیند و با آن خلوت مى‌کند. پس اهمّیّتى نمى‌دهد که از نظر دنیوى در چه شرایطى قرار دارد، در سختى است یا در راحتى.[۵] عشق به عبادت ناشى از خالى کردن کعبه‌ى دل از هرچه غیر خدا و

اختصاص دادن آن به محبّت پروردگار است. لذا سالک باید به مدد حضرت دوست، راه دل را بر هرچه جز او ببندد. همان‌گونه که امام صادق علیه السلام مى‌فرمایند: اَلقَلبُ حَرَمُ اللهِ فَلا تُسکِن حَرَمَ اللهِ غَیرَ اللهِ: دل حرم خداست. پس جز خدا را در حرم الهى جاى مده.[۶]