۞            حَسِّنُوا ظُنُونَکُم بِاللهِ وَ اَصلِحُوا نِیّاتِکُم: گمان‎هایتان را به خدا نیکو گردانید و نیّت‎هایتان را اصلاح کنید.

۞     با وجود اینکه قرآن فرمود: إنَّ الظَّنَّ لا یُغنِی مِن الحَقِّ شَیئاً: گمان اصلاً از حق بی‎‎نیاز نمی‎کند؛ امّا ببین خوش‎گمانی و حسن ظنّ به خدا چقدر مهم است که خداوند فرمود: اَنَا عِندَ ظَنِّ عَبدی بى فَلا یَظُنَّ بى اِلاّ خَیراً: من در نزد گمان بنده‎ام به خودم هستم، پس جز گمان نیک به من نبرد.

۞     در حدیث است که اگر کسی به چهل سالگی رسید و عصا به دست نگرفت، عاصی است. مقصود از عصا تکیه‎گاه است. یعنی اگر کسی به چهل سالگی رسید و از عقاید و عباداتش تکیه‎گاهی پیدا نکرد که اعتماد به خدا کند و به اتّکای آن از حوادث نترسد و نلرزد، این فرد عاصی است. یعنی سرش کلاه رفته و کم‎بهره است.

۞     خیری که خدا و ائمّه علیهم السّلام در شما گذاشته‎اند، ان‎شاء‎الله ظهور کند. محبّت محمّد و آل محمّد علیهم السّلام تخمی ‎است که در دل مؤمنین کاشته شده است، باران رحمت می‎خورد و می‎خواهد غنچه بزند. غنچه زدن آن یک مقدار زحمت دارد و صرف وقت می‎خواهد. خدا می‎پرسد این تخم محبّت که در شما کاشته شده است را شما زراعت می‎کنید یا من؟ باید بگوییم: اَنتَ الزّارعُ: شما زارعید. زارعش خداست و پرورنده‎ی آن محمّد و آل محمّدند. خوب زارع و خوب باغبانی داریم؛ به کارش خوب وارد است. به قول خواجه حافظ:  که از آن دست که می‎پروردم، می‎رویم 

۞     امام فرمود: الزَّرعُ للِزّارِعِ و اِن کانَ غاصِباً: محصول زراعت مال زارع است ولو زارع، زمین کشاورزی دیگری را غصب کرده باشد. قرآن فرمود: ءَاَنتُم تَزرَعُونَهُ اَم نَحنُ الزّارِعُونَ: آیا شما زرعتان را می‎رویانید یا ما می‎رویانیم؟ زارع ما خدا و محمّد و آل محمّد علیهم السّلام می‎باشند و ما مال آنهاییم. به زارع خود اعتماد کنیم و آنها را بپذیریم.

۞     شبان خوب، گلّه‎اش را سرِ چشمه‎ای می‎برد که خودش از آن آب می‎خورد و زیر سایه‎ی درختی می‎خواباند که خودش می‎خوابد. پیامبر و ائمّه علیهم السّلام شبان امّتند و خوب شبانی هستند. پس به هر مرتعی تو را بردند، تن بده و خوب بخور. به شبان خود اعتماد کن.

۞     به خدا و اهل بیت علیهم السّلام که مربّی هستند و تو مربّای آنهایی، اعتماد کن و در کار آنها اظهار سلیقه و دخالت نکن. به هر کار که برای پخته کردن و ساختن تو با تو می‎کنند، تن بده و نظریه نده. آشپز که دو تا شود، غذا یا شور خواهد شد یا بی‎‎نمک.

۞     خداوند مربّی است و ما مربّا. برای پختن مربّا باید هم شیرینی به کار برد هم ترشی؛ گاهی گرمش کرد گاهی سردش. خدا هم با ما همین کار را می‎کند. به مربّی خود اعتماد کنیم و در کارش اظهار نظر نکنیم و به کارش تن بدهیم و تسلیم شویم.

۞            در سلوک الی‌الله خواست قلبی و طلب باطنی شرط است. هر چه طلب شدیدتر باشد، راه کوتاه‎تر و نیل به مقصد نزدیک‌تر می‎شود. فعل ظاهری چندان شرط نیست؛ لذا اگر بعضی اوقات علی‎رغم اشتیاق باطنی که داری، موفّق به انجام برخی اعمال مستحب و حتّی واجب نشدی، مثلاً اگر چند شب موفّق به نماز شب نشدی، یا یک روز خواب ماندی و نماز صبحت قضا شد، خیلی شلوغ نکن. اگر خواست قلبی‌ات صدمه‎ای نخورده، حتماً مصلحتی سبب شده که خداوند تو را موفّق به انجام آن عمل نکرده است. مثلاً ممکن است این عمل مستحب را از تو گرفته تا عمل بزرگ‌تری جایگزین آن کند. مثل طفلی که شیر مادر را از او می‎گیرند تا انواع و اقسام غذاهای عالی را به او بدهند. طفل هم به خاطر جهلش گریه و بی‎‎قراری می‎کند و همان شیر را می‎طلبد. یا ممکن است این عمل مستحب در تو جنبه‎ی عادت پیدا کرده و تکرار عادت‎گونه‎ی آن رشدآور نبود؛ لذا برای چند وقت آن را از تو گرفت ‎است و بعد مجدداً تو را به انجام آن موفّق می‎سازد. ولی آنچه بعداً انجام خواهی داد، بسیار سازنده‎تر و ارزشمند‎تر از عمل قبلی است. و یا ممکن است خدای ناکرده، مداومت بر آن عمل تو را در معرض مبتلا شدن به عُجب عبادت و غرور به عمل صالح قرار داده بود و خداوند برای اینکه از ابتلای به عُجب و غرور ایمن گردی، چند وقت تو را به انجام آن موفّق نکرد. به هر صورت آنچه جا دارد مراقب آن باشی، خواست و اشتیاق باطنی است. امّا در اعمال ظاهری به خدا و اولیائش که مربّی حقیقی هستند، حُسن ظّن و اعتماد داشته باش و به خاطر اینکه عبادتی را از دستت گرفتند، بدخُلقی نکن و رابطه‎ات را با آنها به هم نزن و با خدا دعوا نکن.

۞     نخودچی‌پز، نخودها را در یک دیگ ریخته بود و روی آتش شدید گذاشته بود و کفگیر می‎زد. اوّل نخودها داد و قال می‎کردند و می‎گفتند سوختیم و از جا می‎پریدند. تا اینکه یکی از نخودها گفت: گویا می‎خواهند با ما نخودچی‌گُل درست کنند و در مجلس سلطان بگذارند و سلطان ما را بخورد. نخودها گفتند اگر این‎طور است، پس نخودچی‌پز کار خوبی می‎کند، ای کاش آتش را تندتر کند و بیشتر کفگیر بزند. کار که به اینجا رسید، نخودچی‎ها تقریباً بو داده شده بودند و اتفاقاً برعکس خواسته‌ی نخودها، آتش را کم کرد و دیگر کفگیر هم نزد.

ما هم مثل نخودها هستیم و خدا و موالیانمان می‎خواهند ما را پخته کنند. گاهی اوقات چیزی را که پختنش ساعت‎ها وقت نیاز دارد، درون دیگ زودپز می‎ریزند و در اثر فشار داخل دیگ، ظرف چند دقیقه می‎پزند. خدا و اولیا هم گاهی اوقات با ابتلائات شدید یک شبه ما را صد سال پیش می‎برند. پس باید به ابتلائات تن داد تا زودتر به مقصد رسید.

۞            وقتی به خدای خودت اعتماد کردی، راحت می‎نشینی. بهشت جای نشستن است. فى مَقعَدِ صِدقٍ: در جایگاه صدق و راستی. در دنیا در مجالس ذکر خدا و اهل بیت علیهم السّلام و سر سجّاده‎ی نماز باید تمرین نشستن کرد. طوری باید نشست که گویا هیچ‎وقت قصد رفتن و بلند شدن نداریم. اگر راحت و آرام بنشینیم، رحمت خدا بر ما می‎بارد.

۞     خدا بهترین نقّاش است (صِبغَةَ اللهِ)، بگذار خدا رنگت کند. بگذار رنگی که نفس و شیطان کرده، بپرد تا رنگ خدایی آشکار شود (اَخلاقُ اللهِ). آفتاب که زد، رنگ‎های قلاّبی می‎پرند (آفتاب توحید در قیامت).

۞     یکی از اسم‎های خدا مؤمن است. یعنی به قدرت و به صنعت خودش ایمان دارد و می‎داند آنچه را می‎سازد و خلق می‎کند، درست از کار در می‎آورد. خدا به کار خودش ایمان دارد نه به کار ما. خدا می‎داند ما کج و عوضی می‎رویم، ولی به کار خودش ایمان دارد.

۞     اوّل بنا بود ما مؤمن به خدا باشیم، ولی مثل اینکه او به ما ایمان دارد و مؤمن به ماست. خدا می‎گوید من خودت را قبول دارم، خودت حساب اعمالت را برس. وقتی آدم ببیند خدا او را امین می‎داند، آیا رشید نمی‎شود؟

۞            جبرِ لطف است نه جبرِ قهر. هر کس به بهشت رفت، او را به جبر بردند و هر کس به جهنّم و آتش رفت، به اختیار خود رفت.

۞            خدا شما را بُرده دارد، شما هم خودت را باخته بدان.

۞     عمل خیری که خداوند توفیق انجامش را به تو داد، در قبول شدنش شک نکن. اگر خدا نمی‎خواست قبول کند، توفیق انجامش را نمی‎داد. کارهایت را باید خودت قبول کنی و تا خودت قبول نکنی، مقبول واقع نمی‎شود.

۞     عبادات و طاعات خود را اگر کار خدا بدانی (ما اَصابَکَ مِن حَسَنَةٍ فَمِن اللهِ: آنچه حسنه به تو برسد، از جانب خداست)، دیگر در مقبول بودن آن شک نمی‎کنی.

۞     یکی از اسماء خداوند  مؤمن  است. خدای مهربان خودش به خودش ایمان دارد، شما هم به خودت ایمان بیاور تا اقلاًّ دو رکعت نماز که می‎خوانی، بدانی راست گفته‎ای و در صحّت و قبولی آن شک نکنی.

۞     خداوند زودباور و خوش‎باور و سریع‎الرّضاست. جواد، به حیله‎ی حیله‎گر نگاه نمی‎کند. مثل امام حسن علیه السّلام که به شخص چاپلوسی که در مجلس معاویه به طمع قاطر حضرت به دروغ از ایشان تعریف کرد، با علم به تزویر او، قاطر خود را به او بخشیدند. ان‎شاء‎الله جوری نباشیم که وقتی کسی به دیگری عطا می‎کند، ما مدّعی شویم؛ مثل کسی که به حضرت علیه السّلام اعتراض کرد که در حالی که می‎دانستید او قلباً به شما علاقمند نیست، چرا قاطر را دادید و حضرت علیه السّلام پاسخ فرمود: جواد به حیله‎ی حیله‎گر نگاه نمی‎کند.

۞     نَبِّئ عِبادی اَنّی اَنَا الغَفُورُ الرَّحیمُ وَ اَنَّ عَذابى هُوَ العَذابُ الاَلیمُ: به بندگانم خبر بده که همانا من بخشنده و مهربانم و همانا عذاب من همان عذاب دردناک است. یعنی ای بنده‎ی من رو به من بیا که اگر آنجایی که هستی بمانی، عذاب است.

۞     صفات کمالیه‎ی خداوند جزء ذات او و هستی اوست و اصلاً نمی‎شود او رحیم و کریم و غفور و نباشد. برای همین فرمود: اگر شما گناه نمی‎کردید، اقوامی ‎را می‎آفریدم که گناه کنند و آنها را ببخشم و رحمت نمایم تا این صفتم جلوه کند.

۞     امیرالمؤمنین علیه السّلام در دعای کمیل به خداوند عرضه می‎دارد: اَم تُضَیِّعَ مَن رَبَّیتَهُ: یا اینکه خداوندا کسی را که خود پرورده‎ای، ضایع می‎کنی؟ به مربّی خود باید اعتماد کنیم، خداوند هرگز بنده‎اش را رها نمی‎کند که ضایع شود. به انحاء مختلف روی این مصنوع خود کار می‎کند تا آن را به مقصد برساند.

۞     بشر وقتی کارخانه می‎سازد، برای ضایعاتش هم فکر می‎کند و آنها را آب می‎کند و با آن جنس مفید درست می‎کند، آن‌وقت خدا در خلقتش خواهد گذاشت چیزی تلف شود؟

۞     کسی که چیزی را درست کرده است، آشغال‎هایش را هم خودش می‎خرد. خدا ما را از فاضل طینت ائمّه علیهم السّلام ، یعنی از خرده‎ها و اضافی‎های گِل آنها ساخته است.

۞            وقتی کسی را همه طرد کردند، آن‌وقت خدا او را پناه می‎دهد و می‎گوید خودم تو را می‎خواهم.

همه‎ی گناهانت جز روگرداندن از من بخشیده شده است؛ به من نزدیک شو، به من نزدیک شو، به من نزدیک شو.

۞     آن‎قدر حق‌تعالی با ما مدارا کرد که حَتّی کَأنـّی لا ذَنبَ لى. گویا ما اصلاً گناهی انجام نداده‎ایم، بلکه بالاتر، آن‎قدر به ما لطف و محبّت فرمود که گویا ما به او لطف و منّت داریم. کَأنَّ لى التَّطَوُّلُ عَلَیکَ و آن‌قدر مدارا کرد که گویا ما امیریم و او مأمور، ما دستور می‎دهیم و او اجرا می‎کند؛ أُدعُونى أَستَجِب لَکُم.

۞     چون حق‌تعالی قیوم همه‎ی اشیاء است و هیچ آفتی به او راه ندارد و از هر جهت غنی مطلق است، ما خیالمان راحت است. خیلی باید آرامش داشته باشیم، چون به قیوم ما هیچ صدمه‎ای وارد نمی‎شود.

۞     اگر یک شخص غنی که به او اطمینان و اعتماد داری، به تو بگوید نگران نباش و غصّه‎ی بدهی‎هایت را نخور، خیالت راحت باشد، من هستم؛ ببین این حرف او چقدر به تو آرامش می‎بخشد و راحت می‎شوی! خدای مهربان که غنی و تواناست به تو گفته است: أَ لَیسَ اللهُ بِکافٍ عَبدَهُ: آیا خداوند برای کفایت امور بنده‎اش بس نیست؟ یعنی ای بنده‎ی من، برای همه‎ی کسری و کمبود‎های دنیوی و اخروی‌ات من هستم. این سخن خدا چقدر انسان را راحت می‎کند و به او آرامش می‎بخشد؟ لذاست که فرمود: اَلا بِذِکرِ اللهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ: دل‎ها با یاد خدا آرامش می‎یابد.

۞     هر وقت برای آخر خود ترسیدی، اوّلت را یاد کن که هیچ نبودی و خداوند تو را ایجاد کرد و این همه به تو خوبی کرد. آخر هم خدا همان خداست.

۞     آدم اوایل راه همه چیز را عوضی می‎بیند؛ هر چه کار خوب را که انجام نداده است، می‎گوید خدا نخواست و هر چه کار خوب را که انجام داده است، می‎گوید خودم کردم.

۞      قرآن می‎گوید: مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللهُ وَ اللهُ خَیرُ المَاکِرینَ: آنها مکر نمودند و خدا مکر نمود و خدا بهترین مکرکنندگان است. نمی‎گویند اَشَدُّ الماکِرینَ. مکر خداوند خیر عبد ماکر را در بردارد. یعنی در برابر عبدی که بدی کرده، خدا خوبی می‎کند. اِدفَع بِالَّتى هِی أحسَنُ فَاِذَا الَّذی بَینَکَ وَ بَینَهُ عَداوَةٌ کَأنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ: بدی را با خوبی دفع کن، پس آن‎گاه کسی که بین تو و او دشمنی است، گویا دوست صمیمی‎ تو می‎شود.

۞     شما ببینید خداوند چقدر به خلقش محبّت دارد که احدی را نمی‎گذارد در دنیا بماند و همه را، حتّی کفّار و اشقیا را با مرگ به سوی خود می‎برد.

۞     خداوند شدّاد و نمرود را هم رها نکرد. ولو خودشان با رغبت جان نمی‎دادند، ولی خدا آنها را ول نکرد و به زور جانشان را گرفت و آنها را به جایی برد و آن‎قدر آنها را نگه می‎دارد تا بالأخره صدایشان در بیاید و اقرار کنند.

۞     هنگامی‎ که فرعون در رود نیل در حال غرق شدن بود، آخرین باری که سرش از زیر آب بیرون آمد به خدا عرض کرد. تُبتُ الآنَ: الآن توبه کردم. خداوند بلافاصله به جبرئیل فرمود: یک مشت گل و لجن به درِ دهان او بزن تا دوباره از حرفش برنگردد و آن را خراب نکند تا وقت دیگری به کارش رسیدگی کنیم.

۞            خداوند ضامن راه انسان است. اگر در راه خدا دزد و شیطان به شما زد، ناراحت نشوید؛ خدا ضامن است و جبران می‎کند.

۞     خدا خلق را دعوت کرده است و در راه دیدار او هر خسارتی که به کسی وارد شود، خودش ضامن است؛ چه خسارت دنیایی و چه حتّی خسارت آخرتی. اگر دزد جیبت را زد، یا شیطان چیزی را از تو ربود، ضامنش خداست و خودش جبران می‎کند.

۞     خسارت راه، با داعی است. اگر در راه خدا به شما خسارتی وارد شد، خودش ضامن است. وَ مَن یَخرُج مِن بَیتِهِ مُهاجِراً اِلَی اللهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدرِکهُ المَوتُ فَقَد وَقَعَ أجرُهُ عَلَی اللهِ: و هر کس از خانه‎اش برای هجرت به سوی خدا و رسولش خارج شود و سپس مرگ او را دریابد، اجر او بر خدا واجب است.

۞     دوست اهل بیت علیهم السّلام اگر تیری از تیرهای شیطان علیه او به هدف خورد و یک قدم به عقب برگشت، به برکت همان، چند قدم به جلو خواهد رفت.

۞     خداوند غذای مانده به کسی نمی‎دهد؛ تازه به تازه می‎دهد. هر چه می‎دهد، بِکر است. غیب الغیوب خزانه‎ی خداست و خدا تازه به تازه از خزانه‎اش بیرون می‎دهد.

۞            برای آینده‎ات پیش‎بینی نکن که مثل گذشته‎ات باشد. تا جایی که می‎توانی، سعی کن بهتر پیش‎بینی کنی. البته اگر طاقت آوردی، اصلاً پیش‎بینی نکن، ولی اگر طاقت نیاوردی، لااقل تا می‎توانی خوب پیش‎بینی کن. مؤمن دو ساعتش یکسان نیست. هر ساعتش از ساعت قبل بهتر است.

۞     سؤال نکن، شاید خدا به تو بفهماند. گدایی نکن، شاید خدا غنی‌ات کند. به قلبت فشار نیاور، شاید خدا مشکلت را رفع کند. چه در امور دنیوی و چه در امور اخروی، یک شاید کنار زندگی‌ات بگذار.

۞     به آیه‎ی اِقرَأ کِتَابَک کَفی بِنَفسِکَ الیَومَ عَلَیکَ حَسیباً: خودت نامه‎ی عملت را بخوان که امروز برای رسیدگی به حسابت، خودت کفایت می‎کنی؛ اگر با سوء ظن نگاه کنی، می‎گویی خدا فرمود برو خودت بخوان و ببین چقدر خرابکاری کرده‎ای و خودت به جهنّم برو. امّا اگر با حسن ظن به آن نگاه کنی، می‎گویی چقدر آقایی کرد که خودش نگاه نکرد و به من اعتماد کرد و گفت خودت را قبول دارم، خودت بخوان. در این صورت خودت هم آن را نمی‎خوانی و به فضل او اتّکا می‎کنی و آن را پاره می‎کنی و به بهشت می‎روی.