۞     در زمین‌‎هایی که ذکر خدا زیاد می‎شود و سجده بر آن زیاد می‎کنند، شیره‎ی همه‎ی زمین کشیده می‎شود و در آن‌ زمین جمع می‎شود. حَرَماً آمِناً یُجبىٰ اِلَیهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیءٍ: حرم امنی که ثمره و عصاره‎ی همه‎ی چیزها به سوی آن جذب و جمع می‎شود.

۞            در هر جا که ظلم کمتر است، برکات به آنجا روی می‎آورند.

۞     آه یک مظلوم در همه‎ چیز اثر می‎گذارد و هر کس به اندازه‎ی ایمان خود پایش به سنگ می‎خورد؛ چون مظلوم مورد توجّه خداست، ولو کافر باشد. لذا باید متصدّیان مواظب باشند که کسی بی‎‎گناه و مظلوم در زندان‎ها نباشد.

۞     خدا نکند در یک مملکت به یک نفر ظلم شود، چون همه‎ی افراد آن مملکت صدمه و خسارت می‎بینند. خدا حامی ‎مظلوم است. خدا نکند آدم نسبت به مظلوم‎های خدایی، ظالم شود. اگر یکی مظلوم واقع شود، همه باید سهم بدهند. اگر آدم نسبت به نفس خودش ظلم کند و نفس را زندانی کند که شلوغ‎کاری نکند، عیبی ندارد، ولی باید مواظب باشد به دیگری ظلم نکند و مظلومی ‎را زندانی نکند.

۞     اَلمُؤمِنُونَ کَنَفسٍ واحِدَةٍ: مؤمن‎ها مثل یک فرد واحد می‎باشند. در جامعه اگر یک نفر مظلوم واقع شود، یا یک نفر مهموم باشد، همه‎ی افراد مشکل پیدا خواهند کرد.

۞     اَلمُؤمِنُونَ کَنَفسٍ واحِدَةٍ: همه‎ی مؤمنان مثل یک تن واحد می‎باشند. لذا اگر کسی به یک نفر مؤمن ظلم کند، گویی به همه ظلم کرده است و اگر به یکی خوبی کند، گویا به همه نیکی کرده است.

۞     در یک کارخانه که هزار نفر کارگر و کارمند دارد، اگر یکی از کارکنان خوب کار کند و به کارخانه نفع برسد، همه‎ی هزار نفر منتفع می‎شوند و اگر هم بد کار کند، به همه ضرر رسانده است.

۞     کسی که یک نفر غمگین و غصّه‎دار را خوشحال کند، او را زنده کرده است و هر کس یک نفر را زنده کند، مثل آن است که همه‎ی خلق را زنده کرده است. مَن اَحیاها فَکَاَنَّما اَحیَا النّاسَ جَمیعاً.

۞     کار خیر، در همه‌جا و در همه ‎کس اثر می‎گذارد. اگر کار خیر کردی، همه‎ی اهل خیر را یاری و نصرت کرده‎ای و آنها را روسفید کرده‎ای. همه‎ی عالَم پشتیبان کار خیر تو هستند و جواب هَل مِن ناصِرٍ یَنصُرُنى: آیا یاوری هست که مرا یاری کند؟ وَ مَن اَنصاری اِلَی اللهِ: چه کسی مرا به سوی خدا یاری می‎دهد؟ را خوب داده‎ای.

۞     کمک طلبیدن بزرگ از کوچک در واقع دعوت او برای کمک رساندن به اوست. هَل مِن ناصِرٍ یَنصُرُنى: آیا یاوری هست که مرا یاری کند؟ وَ مَن اَنصاری اِلَی اللهِ: چه کسی به سوی خدا یاور من است؟ به همین معنی است.

۞            اسلام حافظ ماست، نه ما حافظ اسلام.

۞     اوّلین بارقه‎ی نهضت آقای خمینی روزی بود که اتفاقاً به پیشنهاد یکی از رفقا به جلسه‎ی درس ایشان در مسجد اعظم قم رفته بودم که در شبستان جنب قبر مرحوم آقای بروجردی تشکیل می‎شد و از دور این سیّد بزرگوار را در حالی که به چند صد نفر طلبه درس می‎داد، تماشا می‎کردم. آن روز کسبه‎ی قم به خاطر اینکه حکومت شاه پاسخ تلگراف آقای خمینی را نداده بود، تعطیل کرده بودند و در میانه‎ی درس، جمع زیادی از مردم قم وارد شبستان شدند و پشت سر طلبه‎ها نشستند. آقای خمینی بعد از چند دقیقه فرمود: کسانی که آمده‌اند، بلند شوند تا آنها را ببینم. جمعیت بلند شدند و آقای خمینی نگاهی به آنها انداخت و سپس فرمود: حالا بنشینید. (بار اوّل بی‎‎اجازه نشسته بودند، این بود که برای حفظ عزّت، آنها را بلند کرد و با اجازه نشاند). بعد فرمود: یک نفر بلند شود بگوید چرا تعطیل کرده‎اید و اینجا آمده‎اید. یکی از حضّار بلند شد و عرض کرد: آقا بعد از این‎ که حکومت پاسخ تلگراف شما را نداد، دیگر کسب و کار برای ما گوارا نیست و بی‎‎معناست. فرد دومی بی‌اجازه بلند شد و فضولی کرد و گفت: البته این درس و بحث حوزه هم بی‌معناست. آقای خمینی نگذاشت او حرفش را ادامه دهد و فرمود: خُب. بعد خطاب به طلبه‎ها و مردم فرمود:  در این حرکتی که امروز شروع شده و در آینده در همه‎ی قم هم نمی‎گنجد و در همه‎ی کشور هم شاید نگنجد، فکر نکنید ما می‎خواهیم اسلام و قرآن را حفظ کنیم، بلکه قصد ما این است که دست ما از قرآن و اسلام کوتاه نشود . (یعنی حافظ قرآن و اسلام خداست. اَلاِسلامُ یَعلُو وَ لا یُعلیٰ عَلَیهِ: اسلام برتر و بالاتر است و چیزی بالاتر از اسلام نمی‎تواند قرار بگیرد. اسلام و قرآن محتاج نیستند که ما حفظشان کنیم، ما محتاج قرآن و اسلام هستیم.)

۞     آمین چهار حرف دارد که هر یک بر عرش و کرسی و لوح و قلم، بر پیشانی جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل و در قرآن و تورات و انجیل و زبور نوشته شده است. چون عبدی آمین بگوید، چهارتای اوّل به لرزه در می‎آیند، چهارتای دوم به سجده می‎افتند و چهارتای سوم ورق می‎خورند. اقلّش این است که یعنی بنده‎ی من دعایت اجابت شد.

۞     در حدیث قدسی است که وقتی همّ بزرگِ بنده‎ای، خدا بود و اراده‎ی کار خطایی کرد، خدا بین او و آن کار حائل می‎شود. یعنی خودش را به او نشان می‎دهد.

۞     امروز نقش حیوانات در زندگی ظاهری انسان کم شده است. حیوانیّت در درون انسان هم کم می‎شود و تنها عقل می‎ماند و انسان به ملائک ملحق می‎شود.

۞     پیشاب و فضولات حیوانات حلال گوشت پاک است، ولی در انسان صفات بد و اخلاق رذیله سبب می‎شود نجس گردد، و الاّ چرا غذای پاک و حلال به نجاست تبدیل شود؟ وقتی مقصد خدا باشد و محبّت خدا و پیامبر و ائمّه علیهم السّلام باشد، آنها انسان را از غیر خودشان پاک می‎کنند.

۞     خداوند چقدر ما را سیر داده است و از صلب‎ها و رحم‎ها عبور کرده‎ایم و هر کدام از شهری آمده‎ایم و یکدیگر را پیدا کرده‎ایم و الآن دور هم جمع شده‎ایم.

۞     هر یک از ما از غیب‎الغیوب راه افتادیم و از اصلاب عبور کردیم و بدون اختیار و خواست خودمان در اینجا به هم برخوردیم. از اینجا هم داریم به غیب‎الغیوب می‎رویم. ممکن است بعد از این هم یکدیگر را نبینیم.

۞     همان‎طور که گاهی اوقات یک سنگ در مسیر رودخانه قرار می‎گیرد و آب و خس و خاشاک داخل آب زیر آن سنگ گیر می‎کنند و مدّتی در کنار هم می‎مانند؛ امّا همین که آن سنگ یک تکان می‎خورد، راه آب باز می‎شود و همه‎ی آن خس و خاشاک‌ها پراکنده می‎شوند و هر یک از آنها به سویی می‎رود، در رودخانه‎ای هم که از غیب‎الغیوب آمده و به سوی دریای هستی در جریان است، سنگی قرار دارد که ما پشت آن سنگ ایستاده‎ایم و با هم حرف می‎زنیم؛ امّا همین که آن سنگ یک تکان بخورد، هر یک از ما به سویی می‎رویم و شاید هرگز یکدیگر را نبینیم. به قول مرحوم علامّه‌ی طباطبایی:

من خس بی‎‎سر و پایم که به سیل افتادم    او که می‎رفت مرا هم به دل دریا برد

 

۞     آنجا که خدا شما را درست کرد، زمان و مکان نیست؛ لذا می‎توانی بگویی مرا یک ساعت پیش ایجاد کرد؛ گرچه در عالم زمان ممکن است همین یک ساعت از یک میلیارد سال هم بیشتر باشد.

۞     خدا شما را با دست قدرت خود آفریده است و آمده‎اید در این جلسه مقابل من نشسته‎اید. از اوّل خلقت تا الآن نیم ساعت هم طول نکشیده است، منتها به نظر اهل طبیعت زمان زیادی گذشته است. مثل اصحاب کهف که وقتی بیدار شدند، گفتند یک روز یا کمتر از آن خوابیده‎ایم؛ در حالی که به حساب اهل طبیعت سیصد سال خوابیده بودند.

۞            به زبان آوردن و لَب، خیلی مؤثّر است. اگر گفتی اَلحَمدُ ِللهِ، فرج حاصل می‎شود و اگر فال خوب زدی، همان‎طور می‎شود.

۞     صاحب نور غیر روحانی نداریم، ولی روحانی بی‎‎نور داریم. بعضی‎ها به قدرت‎ها و مراتب بالای روحی رسیده‎اند؛ امّا نور ندارند. یک ذرّه نور به دریاها روح می‎ارزد.

۞     روح و نور دو چیز مجزّا است. بعضی از اشخاص روحانی که اهل تجرّدند، نور ندارند. روحانی به نور نیاز دارد، روح و تجرّد مثل چشم است. چشم بدون نور قادر به دیدن نیست. دوست اهل بیت علیهم السّلام نور دارد.

۞            انفراد، اجتماع را می‎سازد. اجتماع، انفراد را خراب می‎کند.

۞     پیروان سایر ادیان الهی هم با امّت پیغمبر ما قاطی هستند. ولو خودشان ندانند، همه زیر چتر اسلامند. برخی هم قلباً مسلمانند، ولی تقیه و کتمان می‎کنند.

۞     اشخاصی که اطرافت هستند، دو دسته‎اند: دست چپی‎ها، که وقتی می‎گیرند که می‎گیرند و وقتی هم می‎دهند، باز می‎گیرند (ایمانت را می‎گیرند) و دست راستی‎ها، که وقتی می‎دهند که می‎دهند و وقتی هم می‎گیرند، باز هم می‎دهند (اجر و ثواب می‎دهند). سعی کن تو هم از دست راستی‎ها باشی.

۞            یک نفر که راه بیابد و بخواهد با خدا ملاقات کند، همه‎ی خلق، حتّی کفار را با خودش تا دم در می‎برد.

۞     هر اندکی اندک نیست. یک سیر طلا اندک است؟ یک خورده عقل که به انسان داده شده، اندک است؟ پس هر اندکی اندک نیست. چیزهایی که خدا داده و بقا دارد، اندک نیست.

۞     هر کس راه به خدا داشته باشد، مالک نفس و مال مردم است. خوشا به حال شخصی که نصیبش شود چنین کسی مال و نفس او را بگیرد.

۞     هر کس را که رفتن در محراب را دوست ندارد و از امامت جماعت پرهیز می‎کند، به زور وارد محراب کنید و به او اقتدا کنید و هر کس را که آن را دوست دارد و طالب آن است، بیرون بیندازید.

۞     اهل زینت زن است، ولو به ظاهر مرد باشد. مردهایی که خیلی در بند لباس و خانه و زینت‎های دنیا هستند، زن هستند. بعضی خانم‎ها که پر دل و جرأت و پر ظرفیتند، مردند.

۞     بچّه از پیش خدا آمده است و آنجا ندارم و نمی‎توانم و نمی‎دانم وجود نداشته است، لذا اینجا گرسنه‎اش که می‎شود، کاری ندارد که کسی در اطرافش هست یا نه، به فضا می‎گوید من گرسنه‎ام. اگر به او بگویی در منزل چیزی نداریم، می‎گوید مثل اینکه نفهمیدی چه گفتم، من گرسنه‎ام. او فطرتش هنوز آلوده به اسباب و وسایل نشده است.

۞     قرآن فرمود: إنَّ السَّمعَ وَ البَصَرَ وَ الفُؤادَ کُلُّ اُولَئِکَ کانَ عَنهُ مَسئُولاً: همانا گوش و چشم و فؤاد، همه‎ی آنها مورد سؤال قرار می‎گیرند. چشم و گوش بهانه است؛ اصل کار فوأد است. فؤاد جایی نزدیک ناف است. وقتی می‎گویی دستم، چشمم، گوشم، خودم، ببین میم آخر آن در کجا صدا می‎کند؛ فؤاد آنجاست.

۞     حضرت امیر علیه السّلام فرمود: فاصله‎ی بین حقّ و باطل چهار انگشت است؛ بین چشم و گوش، بین دیدم و شنیدم. زبان از دیده‎ها و شنیده‎ها خبر می‎دهد؛ لذا از زبان سؤال نمی‎کنند، بلکه از سمع و بصر سؤال می‎کنند. سمع و بصر هم دو دریچه‎ی فؤادند. فؤاد یعنی فوائد؛ یعنی صندوق دخل انسان. از دل می‎پرسند که چقدر یقین و اطمینان کاسبی کرده‎ای.

۞     فردی به بهلول پولی داد که به فقرا بدهد. او آن پول را به یکی از ثروتمندان داد. شخصی که پول را داده بود، مطّلع شد و علّت را از بهلول پرسید. بهلول گفت: شما بهتر می‎دانید یا خدا؟ او فقیر بود که خدا به او ثروت داد، دیگران که غنی بودند، خدا هم به آنها ثروت نداد.

۞     در عالم برزخ، قشنگ‎ها چند هزار سال است که سرهایشان را کف دستشان گرفته‎اند تا تقدیم کنند و هنوز نوبتشان نشده است. حتّی به بعضی از آنها می‎گویند چرا بی‎‎خود این‎قدر انتظار می‎کشید، شما را که تحویل نمی‎گیرند؛ امّا آنها می‎گویند اگر تحویلمان هم نگیرند، همین انتظارمان خوب است.

۞     جلوگیری از باردار شدن زن‎ها ضرر دارد. قوایی که خدا به تفاوت به هر زنی برای باردار شدن داده است، باید ظهور کند و الاّ به صورت مریضی‎های مختلف سر در می‎آورد.

۞     علمی‎ که انبیا آورده‎اند، سه حرف است. (حرف: مِنَ النَّاسِ مَن یَعبُدُ اللهَ عَلی حَرفٍ: گروهی از مردم خدا را به حرف بندگی می‎کنند. مَن عَبَدَ الإسمَ فَقَد کَفَرَ وَ مَن عَبَدَ الإسمَ وَ المَعنى فَقَد أشرَکَ: کسی که اسم را عبادت کند، کافر شده و کسی که اسم و معنی را عبادت کند، مشرک شده است. تنها کسی موحّد است که مسمّی ‎را عبادت کند.) عشق هم سه حرف است. پس شاید آنچه انبیا آورده‎اند، عشق باشد.

۞     انبیا و امامان به خاطر ما و به دنبال ما به دنیا آمده‎اند. در روایت آمده است اگر به خاطر شیعیان نبود، اذاً لَرَفَعَنَا اللهُ اِلَیهِ: در آن صورت خداوند ما را (از بین خلق) به نزد خویش بالا می‎برد.

۞     مستمعین طالب خیر سبب شدند انبیا پایین بیایند و الاّ آنها چه کار داشتند به زمین بیایند؟ دوستان خوش‎گِل (طینت) و انبیا هم خوش‎گل پرست بودند. این بود که انبیا به دنبال خوشگل‎ها به زمین فرود آمدند.

۞     محمّد بن ابی بکر تا چشمش باز شد، آمد توی بغل حضرت علی علیه السّلام. لذا امیرالمؤمنین علیه السّلام هم فرمود: به او نگویید محمّد بن ابی بکر، بگویید محمّد بن علی.

۞     کلام حق را همه‎ی ماسوا کمک‌دهنده هستند و اَصلُها ثابِت یعنی ریشه‎دار است؛ امّا باطل ریشه‎اش روی خاک است: اِجتُثَّت مِن فَوقِ الأَرضِ مَا لَها مِن قَرارٍ: از بالای زمین کنده شده و ثباتی ندارد.

۞            هر جدیدی، در دستگاه خدا قدیمی‎تر است؛ ما تازه به آن رسیده‎ایم.

۞            جلال چادر است و زیر چادر، جمال است.

۞     هر کمالی که در این عالم است، حقیقت آن در عالم بالاست که ده بار، یک‌دهم شده (یک ده میلیاردم) و در این عالم ظاهر شده است. اگر ده بار در ده ضرب شود، به حقیقت اوّلی خودش باز می‎گردد. اِنّا ِللهِ وَ اِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ.

۞     هر چه در عالم خارج هست، چه در ملائک و چه در جن‎ها و چه در حیوانات و چه در گیاهان و چه در جمادات، همه سایه‎ی عالم حقیقت و عالم انسانیّت است. کسی که به عالم حقیقت راه پیدا کرده است، همه‎ی اسرار عالم خارج برایش آشکار و روشن است.

۞     هر چه در این عالم مشاهده می‎شود، سایه و عکسی است از آنچه در عالم حقیقت و انسانیّت وجود دارد؛ لذا برای کسی که به عالم انسانیّت راه پیدا کرده و به حقایق آن عالم پی برده است، همه ‎چیز این عالم معنی‎دار و قابل فهم است و راز و رمزهای آن برای او مکشوف و هویدا است. اگر بعضی اوقات برای توضیح حقایق انسانیّت به چیزهایی از این عالم ظاهر مثال می‎زنم، گمان نکنید از این چیزها به آن حقایق پی برده‎ام، بلکه چون آن حقایق را خدا نشانم داده است، آنچه سایه و عکس آنها در این عالم است را دریافته‎ام و برای شما بازگو می‎کنم.

۞     پرنده‎ای وجود دارد که می‎ایستد و دهانش را باز می‎کند و پرنده‎ی دیگری آنچه غذای اوست را شکار می‎کند و داخل دهان آن پرنده می‎گذارد. ماری هم هست که کمرش را راست می‎کند و می‎ایستد و پرنده‎ای آنچه غذای آن مار است را شکار می‎کند و داخل دهان آن مار می‎گذارد. هر چه در مَلَک و جنّ و حیوان و گیاه و جماد است، اصلش در انسان است. خودت را نمی‎بینی که کار و تلاش می‎کنی و درآمدی که کسب کردی را می‎بری به فقیر می‎دهی؟

۞            دل وقتی به خدا می‎رسد، می‎گوید: هست، هست، هست و وقتی به آفت‎ها و شیطان می‎رسد، می‎گوید: نیست، نیست، نیست .

۞     اشخاص سه دسته‎اند: انبیا، پیروان انبیا و سایرین؛ به تعبیر دیگر: عالم ربّانی، متعلّم و هِمَج؛ به بیان دیگر: معلّم‎ها، شاگردها و بچّه‎های کوچولو که هنوز به رشد نرسیده‌اند و مدرسه نمی‎روند.

۞     شیعه‎ها سه‌‌تا صبح دارند؛ یکی صبح خلقت حضرت آدم علیه السّلام، یکی صبح ظهور حضرت ولیِّ عصر عجّل‌الله‌‌تعالی‌‌فرجه ، یکی هم صبح قیامت. هر روز صبح که از خواب بیدار می‎شوی، قیامت است. تمرین کن تا هر روز قشنگ‎تر شود. اگر توجّه داشته باشی، رشد می‎کنی.

۞     همه دکّان دارند، یعنی دو کَون دارند؛ دنیا و آخرت. اگر در دکّان جنس بد باشد، داناها نمی‎خرند. خریدار هم اگر ناشی باشد، جنس قیمتی را که می‎فروشند، نمی‎خرد.

۞     پدری جز هنگامی ‎که مهمان به منزلش می‎آمد، خیلی سور و ساط به خانه نمی‎آورد. پسرش هم برای اینکه سور و ساطشان زیاد شود، همواره مهمان وعده می‎گرفت و بی‎‎اطّلاع پدرش هر روز به بقّال محل که با پدر رفاقت داشت، می‎گفت: آقام گفته شب به خانه‎ی ما بیایید. یک شب بقّال به صاحبخانه گفت: آقا شما که هر شب من را دعوت می‎کنید، پس یک شب هم شما به خانه‎ی ما بیایید. صاحبخانه به او گفت: من کی شما را دعوت کرده‌ام؟ گفت: پس من بی‎‎دعوت هر شب به خانه شما می‎آیم؟ پسرتان هر روز می‎گوید آقام گفته شب به خانه‌ی ما بیایید. صاحبخانه پسرش را صدا زد و گفت تو هر روز این آقا را دعوت می‎کنی؟ گفت: بله. پدر گفت: چرا؟ گفت چون وقتی مهمان نداریم، شما شام نان و ماست به ما می‎دهی؛ امّا وقتی مهمان داریم، غذا و میوه‎ی مفصّل آماده می‎کنی و ما هم می‎خوریم. پدر دید پسرش حرف حسابی می‎زند. پس شما هم به خداوند بگویید: هر وقت با عزیزی می‎نشینیم، کار خیری از ما سر می‎زند و شما در رحمت را باز می‎کنی، به این خاطر من هم به هر کس برسم، می‎گویم آقام گفته امشب به خانه‎ی ما بیا.

۞     مردم مملکت ما همه مظلومند؛ یا مظلوم دنیا یا مظلوم نفس خودشان. به ناقلاها هم نفس خودشان ظلم می‎کند. در مذهب شیعه همه مظلومند.

۞            مَلَک خیلی قوی است، یک مَلَک می‎تواند همه‎ی آسمان و زمین را سر انگشتش بچرخاند.

۞            هر یک از ملائکه مرتبه و جایگاه معیّنی دارد و میل به بالاتر را هم ندارد؛ عشقش به همان جایی است که در آن است.

۞            اگر به آنچه در بین خلق جاری است، به دید فعل ربوبی بنگری، می‎بینی همه درست است.

۞      از آن گناه که نفعی به غیر رسد، چه باک؟  گناه آدم و حوّا به نفع ما شد و سبب گردید ما به وجود بیاییم و الاّ در بهشت زاد و ولد نبود. خدا خودش می‎خواست آنها این کار را بکنند، لذا از هر طرف که می‎رفتند، آن درخت در مقابلشان ظاهر می‎شد تا بالأخره از میوه‌ی آن خوردند و از بهشت بیرونشان کردند.

۞     قاضی باید کمک‎کار و حامی ‎متّهم باشد و هر کس به او نسبتی داد، از شاکی دلیل و شاهد بخواهد و اصل را بر برائت و بی‎‎گناهی متّهم قرار دهد.

۞     هر وقت برای انجام کار خیری خواستی استخاره کنی، رو به بالا استخاره کن. یعنی مثلاً اگر استخاره کردی که مبلغ معیّنی پول به کسی بدهی و بد آمد، مبلغ بیشتری را در نظر بگیر و دوباره استخاره کن و آن‌قدر ادامه بده تا بالأخره استخاره خوب بیاید. نکند رو به پایین استخاره کنی و پی در پی مبلغ کمتری را در نظر بگیری تا اینکه به صفر برسد.

۞     اینکه در حدیث آمده است که اگر چهل نفر بر کفن میت مؤمنی بنویسند ما شهادت می‎دهیم او شخص خوبی بوده است، خداوند می‎فرماید من حیا می‎کنم حساب او را رسیدگی کنم و بدون حساب او را به بهشت می‎فرستم، همین حالا هم که به خوب بودن فرد زنده‎ای اقرار می‎کنید و گواهی می‎دهید، همین شهادت به بدنش نوشته می‎شود. کفن حقیقی همین بدن است، لذا خدا هم به شهادت شما اکتفا می‎کند و به بررسی حساب او نخواهد پرداخت.

۞     اینکه خداوند حقّ‎النّاس را نمی‎بخشد، خیلی خوب است. علّتش این است که در قیامت برای فردی بهشت حتمی ‎می‎شود، طلبکارها به او می‎چسبند که تا طلبمان را ندهی، نمی‎گذاریم بروی. چون حکم الهی صادر شده است که او به بهشت برود، ملائکه او را به سمت بهشت می‎کشند و کسانی هم که به او چسبیده‎اند، همراهش به بهشت می‎روند.

۞     اینکه در حدیث آمده است که منزل وسیع و زن سازگار و مرکب راهوار از سعادت انسان است، مقصود از منزل وسیع خانه‎ی دل است و هر چه بزرگ‌تر باشد، شخص سعادتمندتر است و غرض از زن سازگار، نفس تسلیم است و منظور از مرکب راهوار هم بدن فرمانبر است.

۞     اینکه در حدیث آمده است که شنا و اسب سواری و تیراندازی را به فرزندانتان بیاموزید، مقصود از شناوری این است که یاد بدهید در دریای عمیق دنیا شنا کنند و در آن غرق نشوند، منظور از اسب سواری هم این است که یاد بدهید چگونه مرکب بدن را برانند که سرکشی نکند و اختیار آنها را به دست نگیرد و آن‌قدر این سوی و آن سوی نکشاند که آنها را خسته و درمانده کند و آخرالامر هم بر زمین بزند و بکشد. غرض از تیراندازی هم این است که یاد بدهید چگونه تیر دعا را به هدف بزنند. اگر این سه کار را یاد گرفتی، دیگر فرمان خدا را ببر و به این کاری نداشته باش که چه چیزی گیرت می‎آید و روزی‌ات زیاد یا کم می‎شود.

۞     در حدیث است که عقب رفیق خوب نگرد که بی‎‎رفیق می‎مانی، عقب رزق حلال هم نگرد که بی‎‎روزی می‎مانی، عقب عمل خالص هم نگرد که بی‎‎عمل می‎مانی. البته اگر ائمّه علیهم السّلام اجازه دادند، عقب این‌ها بگرد، چون وقتی بی‎‎رفیق ماندی، رفیقت خداست (یا رَفیقَ مَن لا رَفیقَ لَهُ: ای کسی که رفیق شخصی هستی که بی‎‎رفیق است.) و وقتی بی‎‎رزق ماندی، رزّاقت خدا خواهد بود و هنگامی‎ که بی‎‎عمل ماندی، فضل و رحمت خدا تو را کفایت خواهد کرد.

۞     پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: اَلنّاسُ نیامٌ: مردم در خوابند. اینکه اشخاص راه می‎روند، دلیل بیداریشان نیست، چنان‎ که بعضی اشخاص شب‎ها که در خوابند، بلند می‎شوند و راه می‎روند.

۞     جبرئیل به پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم عرض کرد: بعد از شما ده بار به زمین می‎آیم و هر بار چیزی را می‎برم؛ یک بار غیرت را، بار دیگر شجاعت را و . غیرت را که می‎برد، عصمت جایگزینش می‎شود و شجاعت را که می‎برد، قدرت به جایش می‎آید و .

۞            حکیمی ‎از محلّی عبور می‎کرد که استخوان‎های جمجمه‎ی سر زیادی در آن بود. به نوکرش گفت: یکی از آنها را بردار و ریگی در داخل سوراخ گوشش بینداز. سوراخ گوش مسدود بود و سنگ داخل نشد. به او گفت: این به درد نمی‎خورد، بینداز و جمجمه‎ی دیگری بردار و در گوشش ریگی بینداز. ریگ از یک سوراخ داخل شد و از سوراخ گوش دیگر بیرون افتاد. به نوکرش گفت: ا‌ین هم به درد نمی‎خورد، بینداز و یک جمجمه‌ی دیگر بردار و در گوشش ریگی بینداز. ریگ از سوراخ گوش داخل شد و بیرون نیامد. حکیم گفت: این به درد می‎خورد. آن را بردار ببریم. اشخاص هم در برابر سخنان حکمت آمیز به همین سه دسته تقسیم می‎شوند و تنها گروه سوم به درد می‌خورند.

۞            کمال هر شیء در این است که به جایی برود که خداوند او را برای آنجا آفریده است.

۞     درخت‌ها را می‎بینید که وقتی شکوفه می‎کنند، برخی از شکوفه‎هایشان در اثر باد و طوفان می‎ریزد و برخی دیگر هم که به میوه تبدیل می‌شوند، هنوز که نارسند، در اثر سرما یخ می‎زنند و تنها آن مقداری می‎ماند که خدا مقرّر کرده است و کاملاً می‎رسد و آن‌وقت باغبان آنها را می‎چیند. خدا هم انسان را وقتی که رسید، می‎چیند. افرادی که نارس می‎میرند، در عالم برزخ و قیامت بالأخره می‎رسند.

۞     هر چه را که درخور استعداد بشر بوده است، پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم آورد و چیزی باقی نماند تا کس دیگری بیاورد.

۞     ابتدا بشر روی زمین و خاک نشسته و بلکه خوابیده بود. انبیا علیهم السّلام آمدند و گفتند: برای خدا بلند شوید: أن تَقُومُوا ِللهِ. بعضی از آنها بلند شدند. در قیامت آخر همه می‎نشینند: فِی مَقعَدِ صِدقٍ عِندَ مَلیکٍ مُقتَدِرٍ: در نشستن‌گاه راستی، نزد فرمانروای توانای عالم هستی. نشستن دنیا کجا و نشستن آخرت کجا؟ آن موت و فنا است و این حیات و بقاست.

۞     ممکن نیست کسی به معرفت‌الله و توحید برسد، ولی علی علیه السّلام را نشناسد. به وادی توحید جز از طریق ولایت نمی‎توان رسید. عرفای اهل سنّت مثل محی‎الدّین عربی‎ها، علی علیه السّلام را می‎شناختند، ولی چون در بین سنّی‎ها زندگی می‎کردند، کتمان می‎کردند و می‎پوشاندند، ولی در عین حال رسوا شدند و سنّی‎ها آنها را رافضی خواندند. جالب است که عرفای شیعه چون از خدا زیاد حرف می‎زنند و به ظاهر کمتر از ائمّه علیهم السّلام دم می‎زنند، شیعه‎ها می‎گویند سنّی شده‎اند. خیلی باید مواظب بود که ندانسته حرف نزد و در مورد دیگران قضاوت نکرد.

۞     امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: مَن یَقبِض یَدَهُ عَن عَشیرَتِهِ فَإنَّما تُقبَضُ مِنهُ عَنهُم یَدٌ واحِدَةٌ وَ تُقبَضُ مِنهُم عَنهُ اَیدٍ کَثیرَةٌ: کسی که دست خود را از یاری و عطا کردن به خویشاوندانش ببندد، جز این نیست که یک دست از جانب او بر روی آنها بسته شده است و دست‎های بسیاری از آنان بر روی او بسته شده است.

۞     یَدُ اللهِ مَعَ الجَماعَةِ: دست خدا با جماعت است. در یک مجلس، یک دل می‎شکند و خدا به سبب همان یک دل، همه‎ی اهل مجلس و حتّی همه‎ی اهل مملکت را مورد رحمت قرار می‎دهند.

۞            قرآن در مورد مراحل خلقت انسان می‎گوید: پی در پی به او قوّت و ضعف دادیم و آخر کارش ضعف است. ضعف خیلی خوب است. ضعف از عجز شدیدتر است. در حدیث کساء هم دارد که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم به حضرت زهرا علیها السّلام فرمود: اِنّی أَجِدُ فى بَدَنى ضُعفاً: من در بدنم ضعفی می‎یابم.

۞            کسی که با خواست مردم سر کار بیاید، وجدانش به او می‎گوید باید برای مردم کار کنی.

۞     همه‎ی دعواهای خلق با یک‌دیگر بر سر مقدّرات الهی است که به دست دیگران برای هر یک از آنها واقع شده است. در این دعواها از همدیگر خیلی کتک می‎خورند؛ امّا کتک‎هایی هم که می‎خورند، برای آنها خاصیّت دارد. آخر کار هم با هم صلح می‎کنند. آخر جنگ‎ها صلح است.  رسید مژده که ایام غم نخواهد ماند . اینکه قرآن فرمود: آخِرُ دَعواهُم اَن الحَمدُ ِللهِ رَبِّ العَالَمینَ، یعنی آخر همه‎ی دعواها به صلح ختم می‎شود و همه از خدا شاکر خواهند شد، چون با این دعواها مشیّت الهی که خیر آنها را در برداشت، عملی شد. خود خدا هم که با این دعواها آنچه می‎خواست عملی شد، وقتی دعوا راه افتاد، فرمود: اَلحَمدُ ِللهِ.

۞     در طول تاریخ هر چند قرن یک بار زمین درد مخاض (درد زایمان) گرفته و بحران‎هایی عالم را دربرمی‎گرفت و پس از آن، یک انسان برجسته از قبیل انبیا و اولیا پا به عرصه‎ی ظهور می‎نهاد. امروز هم جهان درد مخاض گرفته است.

۞            سر و مغز فراموشکارند و خصوصاً کمی‎ که سن بالا رفت، دچار فراموشی می‎شوند؛ امّا دل و ایمان فراموشی ندارد.

۞     اینکه صوفی‎ها در حال سماع به دور خود می‎چرخند و دست‎هایشان را تکان می‎دهند، معنایش این است که همه ‎چیزم از بین برود، مهم نیست؛ اصل این است که خودم هستم.

۞     همه‎ی خلق از یهود و نصاری و پیروان سایر مذاهب و ادیان، همه امّت پیغمبر آخرالزّمانند. روز قیامت وقتی هر امّتی به سراغ پیامبر خود رفت و همه‎ی انبیا با امّت‎هایشان نزد پیامبر آخرالزّمان آمدند و از او طلب شفاعت نمودند، معلوم می‎شود که همه امّت پیامبر اسلامند. خداوند به پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود تو را برای کافّه‎ی ناس فرستادم و یک نفر از بشر را هم استثنا نکرد. قبول خود خلق هم چندان شرط نیست. امروز همه‎ی مخلوقات، از انسان و حیوان و سعید و شقی، همه بر سر سفره‎ی حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم رزق می‎خورند.

۞            در دنیا هیچ عملی بدون قصاص نمی‎ماند. قصاص لازمه‎ی بقای خلقت است. چه خوبی و چه بدی را خدا قصاص می‎کند.

۞     انسان وقتی به قیامت نزدیک می‎شود، همه رهایش می‎کنند؛ زن و بچّه و دوست و آشنا، همه دست از او می‎کشند. در نزدیکی قیامت، انسان فرد و غریب می‎شود. قرآن فرمود: کُلُّهُم آتیَهِ یَومَ القِیامَةِ فَرداً: روز قیامت همه را فرد می‎آوریم. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: طُوبى لِلغُرَباءِ: خوشا به حال غریب‎ها. کسی که در دنیا غریب باشد، در آخرت و نزد خوبان قریب است.

۞            عمر من از همه‎ی شما کوتاه‌تر است، چون همه‎ی گذشته‎ام را گم کرده‎ام.

۞     تا او را از دور دیدی و از او خوشت آمد، ولو لبت هم به سلام گفتن باز نشد، همین حالتت سلام است و او باید به تو جواب سلام بدهد.

۞     عید بزرگ و اساسی وقتی است که عود به سوی خدا کنیم، آن روز خیلی قیمتی است و سیر به سوی قیامت است. روز عید یَومُ الجَمع، یَومٌ مَجمُوع، یَومُ الجُمُعَه و یَومَ یَجمَعُ الاَوَّلینَ وَ الآخِرین است.

۞     بدن‎هایی که در قبر نمی‎پوسد، به این خاطر است که بدن دنیایی صاحبان آنها در دوران عمرشان پوسیده و بدن آخرتی به جایش درست شده است.

۞     امام زمان علیه السّلام که تشریف می‎آورند، ظالمان را رعب می‎گیرد. رعب بالاتر از ترس است. رعب که آمد، بدن را از کار می‎اندازد.

۞            هرکس قوی‎تر و فعّال‎تر و پر فکر‎تر است، حسّاسیت داخلی‌اش بیشتر است.

۞     بعضی وقت‎ها که مریض از عیادت کننده قوی‌تر است، در واقع اوست که عیادت کننده را عیادت می‎کند. در تشییع جنازه بعضی وقت‎ها تشییع کننده قوی‌تر است و جنازه را می‎برد و به خدا تحویل می‎دهد و بعضی اوقات صاحب جنازه قوی‌تر است و مشایعین را با خود به پیش خدا می‎برد.

۞     از زمان حضرت آدم علیه السّلام تا پنجاه شصت سال پیش، زندگی بشر یکسان بود و اشخاص در فکر خوراک و لباس و بقیه‎ی ضروریات زندگیشان بودند و همان ضروریات هم بعضی اوقات کم و بعضی وقت‎ها زیاد بود. امّا از آن به بعد همه‎ی همّ بشر مصروف زینت شده است و حتّی از بعضی از ضروریاتش هم برای زینت صرف نظر می‎کند.

۞     انفاق مال، عبادات ظاهری و جنگ با دشمنان خدا همه جهاد اصغر است. وقتی با دل کار می‎کنی و از آبرویت خرج می‎کنی و اخلاق خوب اِعمال می‎کنی، جهاد اکبر است.

۞            اعمال ظاهری شعائر دینی است و شعار برای به حرکت درآمدن شعور است.

۞     مسجدالحرام و مسجدالنّبی و مسجد کوفه و زیر قبّه‎ی امام حسین علیه السّلام بوی وطن حقیقی انسان را می‎دهد، لذا مسافر می‎تواند نمازش را در آن محل‎ها تمام بخواند.

۞     قدر حسینیه‎ی مکتب‎الزّهرای دولاب را بدانید. وقتی اینجا خانه بود، خیلی از بزرگان از قبیل مرحوم حاج هادی ابهری، مرحوم شیخ محمّدتقی بافقی، مرحوم حاج ملاّ آقاجان زنجانی و مرحوم شاه‌‌آبادی شب‎های زیادی را در اینجا به صبح رسانده‎اند. آثار حضور آن بزرگان در این محل بر جای مانده است.

۞     قم خوب جایی است. من هیچ‎وقت از قم سیر نشدم. همیشه وقتی از قم خارج می‎شوم، یک نگاهی به پشت سرم دارم. این سرزمین همه‎اش حرم است؛ سرزمین امن و امنیّت است. مردم آن قانع هستند و آرامش دارند. من در قم تجّاری را ندیدم که خیلی مال داشته باشند و حریص باشند. همه‎ی اینها به خاطر زمین آن است. قُم حَرَمُنا اَهلَ البَیتِ: قم حرم ما اهل بیت است.

۞     حضرت معصومه علیها السّلام دوستان برادرش حضرت رضا علیه السّلام را گرفت و طلبه و عالم کرد. حتّی از نجف هم طلاّب را به قم جذب کرد. هر وقت به قم می‎روید، قصدتان را فقط زیارت حضرت معصومه علیها السّلام قرار دهید و ابتدای ورود به قم به حرم مشرّف شوید و مقداری در حرم بنشینید و به حضرت عرض کنید آمده‎ام شما را ببینم. اگر کار دیگری هم دارید، آن را در حاشیه‎ی زیارتتان قرار دهید و چیزی را بر زیارت مقدّم قرار ندهید.

۞            هر کس فاطمه‎ی معصومه علیها السّلام را زیارت کند، مثل این است که برادرش امام رضا علیه السّلام را زیارت کرده است.

۞     اینکه گفته شده است هر کس حضرت عبدالعظیم علیه السّلام را زیارت کند، مثل کسی است که امام حسین علیه السّلام را زیارت کرده است، بدان راست است. حضرت عبدالعظیم خیلی بزرگ است.