عبادات به‌طور عموم و نماز به‌خصوص، زندگی انسان را با همۀ تحوّلات آن در دشواری‌ها و گشایش‌ها و سختی‌ها و آسودگی‌ها، همراهی می‌کند و این امر در نماز روزانه که فرد مسلمان هر صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء، در هر حالی که باشد ـ زیرا نماز در هیچ حالتی ساقط نمی‌شود ـ به‌جا می‌آورد، آشکار می‌گردد. همان‌گونه که با مشاهدۀ نماز‌های دیگر، مثل نماز هفتگی (نماز جمعه) و نماز سالانه (نماز عید فطر و نماز عید قربان) و نماز‌هایی ‌که فرد مسلمان به هنگام بروز حوادث آسمانی ترسناک، مثل کسوف و خسوف، یا حوادث زمینی ترسناک، مثل زلزله و مانند آن به‌ جا می‌آورد (نماز آیات) آشکار می‌شود.

این گستردگی در سبب‌های نماز، عمقی را که نماز در وجود انسان بدان می‌رسد، مورد تأکید قرار می‌دهد و اهتمامی را که خدای آسمان به انسان می‌دهد تا در زندگیش‌ در ارتباط دائمی با آسمان بماند، برمی‌انگیزد.

نماز‌گزار خدا را به خاطر هدایای عید شکر می‌گزارد و از خشم زلزله به او پناه می‌برد ـ همۀ اینها با امر خدای تعالی جاری می‌شود ـ و بدین ترتیب از جهتی به خواری در برابر خدا و از جهت دیگر به کرامت خویش آن‌ گاه که با خداوند ارتباط می‌یابد، پی می‌برد.

برای هر یک از نماز‌های مختلف، فوائد ویژه‌ای نیز وجود دارد که برای فرد طالب و صاحب تأمّل آشکار می‌گردد. در پایان خوب است این سخن در مورد نماز را با وصیّت امام امیر‌المؤمنین علیه السّلام به اصحابش خاتمه دهیم که فرمود: تَعاهَدوُا اَمرَ الصَّلاةِ وَ حافِظوُا عَلَیها وَ استَکثِروُا مِنها وَ تَقَرَّبُوا بِها فَاِنَّها کانَت عَلَی المُؤمِنینَ کِتاباً مَوُقُوتاً: به امر نماز متعهّد بوده، مراقب آن باشید و از آن طلب فزونی کنید و بدان تقرّب جویید، که همانا نماز فریضه‌ای ‌است با وقت معیـّن.[۱]

‌آیا پاسخ دوزخیان را وقتی از آن‌ها سؤال شود، نمی‌شنوید؟ ما سَلَکَکُم فی سَقَرٍ؟ قالُوا لَم نَکُ مِنَ المُصَلّینَ: چه چیزی شما را راهی دوزخ ساخت؟ گفتند: از نمازگزاران نبودیم.[۲]

نماز ‌همچون ریزش برگ‌ها از درختان گناهان را می‌ریزد و بند گناهان را از پای انسان باز می‌کند، همچون باز کردن بند اسیر. رسول خدا ـ که درود خدا بر او و آلش باد ـ آن را به حمّامی تشبیه فرموده‌اند که کنار در خانۀ فرد باشد و او در روز و شب، پنج بار خود را در آن بشوید. آیا چیزی از چرک و آلودگی بر او باقی می‌ماند؟

حقّ نماز را کسانی از مؤمنین شناخته‌اند که ‌نه زیبایی متاع دنیا و نه فرزند و ثروت نور چشمی، آن‌ها را از آن باز نمی‌دارد. خداوند سبحان می‌فرماید: رِجالٌ لاتُلهیهِم تِجارَةٌ وَ لابَیعٌ عَن ذِکراللهِ وَ اِقامِ الصَّلوةِ وَ اِیتاءِ الزَّکوةِ: مردانی که تجارت و خرید و فروش، آن‌ها را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و پرداختن زکات غافل نمی‌سازد.[۳]

رسول خدا ـ که درود خدا بر او و آلش باد ـ بعد از مژدۀ بهشت که به او داده شد، مأمور به نماز گردید. بنا به فرمودۀ خداوند سبحان که وَ أمُر اَهلَکَ بِالصَّلوةِ وَ اصطَبِر عَلَیها: خانواده‌ات را به نماز وادار و در نماز ثابت‌قدم باش.[۴] پس خانواده‌اش را بدان وامی‌داشت و خویشتن نیز بر آن استوار بود.[۵]