اگر عمل صالحی که بنده در ماههای دیگر انجام می‌دهد، با ده برابر مانند آن پا‌داش داده می‌شود، در این روز ـ در ماه ‌رمضان ـ عمل صالح به چندین برابر این ‌عدد پاداش داده می‌شود. اکنون به سخن رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم گوش می‌سپاریم هنگامی که در خطبۀ شریفه‌اش می‌فرماید:

اَیُّها النّاسُ مَن حَسَّنَ مِنکُم فی هذا الشَّهرِ خُلقَهُ کانَ لَهُ جَوازاً عَلَی الصِّراطِ یَومَ تَزِلُّ فیهِ الاَقدامُ: ای مردم، آن کس از شما که در این ماه اخلاقش را نیکو سازد روزی که گام‌ها بر صراط می‌لغزد برای او جواز عبور خواهد بود.

وَ مَن خَفَّفَ فیهِ مِنکُم عَمّا مَلَکَت یَمینُهُ خَفَّفَ اللهُ عَلَیهِ حِسابَهُ: و کسی از شما که بر زیر دستانش در این ماه آسان بگیرد خدا بر او در هنگام حسابش آسان خواهد گرفت.

وَ مَن کَفَّ فیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللهُ عَنهُ غَضَبَهُ یَومَ یَلقاهُ: و هر که در این ماه شرّ خود را باز دارد، در روزی که او خدا را ملاقات می‌کند، خداوند غضبش را از او باز می‌دارد.

وَ مَن اَکرَمَ فیهِ یَتیماً اَکرَمَهُ اللهُ یَومَ یَلقاهُ: و هر که در این ماه یتیمی را اکرام کند در روزی که خداوند را ملاقات می‌کند خداوند او را اکرام می‌نماید.

وَ مَن وَصَلَ فیهِِ رَحِمَهُ وصَلَهُ اللهُ بِرَحمَتِهِ یَومَ یَلقاهُ: و هر که در این ماه با بستگانش ارتباط بگیرد، روزی که خداوند را ملاقات می‌کند، خدا او را به رحمتش واصل می‌نماید.

وَ مَن تَطَوَّعَ فیهِ بِصَلاةٍ کَتَبَ اللهُ لَهُ بَرائَةً مِنَ النّارِ: و کسی که در این ماه تبرّعاً نمازی به جا آورد، خداوند آزادی از آتش را برای او مقدّر خواهد ساخت.

وَ مَن اَکثَرَ فیهِ مِنَ الصَّلاةِ عَلَیَّ ثَقَلَ اللهُ میزانَهُ یَومَ تَخِفُّ الموازینَ: و کسی که در این ماه، زیادتر بر من صلوات بفرستد، خداوند کفّۀ اعمال او را در روزی که کفّه‌های اعمال سبک باشند، سنگین می‌‌کند.

وَ مَن تَلا فیهِ آیَةً مِنَ القُرانِ کانَ لَهُ اَجرَ مَن خَتَمَ القُرآنَ فی غَیرِهِ مِنَ الشُّهُورِ: و کسی که در این ماه آیه‌ای از قرآن را تلاوت نماید، پاداش کسی را دارد که در دیگر ماهها قرآن را ختم کند.

همین‌طور نصوص، روزه‌دارِ در گرما را مجاهدی در برترین جهاد می‌شمارند و این‌که او ـ روزه‌دار ـ در سپری قرار دارد که او را از آتش حفاظت می‌کند. اگر در ابعاد این معنی دقیق شویم، آن را بالاترین بشارت می‌یابیم که با آنچه خورشید بر آن پرتو می‌افکند برابر می‌باشد.[۱]

از همۀ این اموری که گذشت، از وصف عظمت و وعدۀ ثواب فراوان و نعمت‌های کریمه و تأکید بر ارتباط عرضی بین همۀ انسان‌ها در ورود گروهیشان به دورۀ تربیتی ماه رمضان و ارتباط طولی بین همۀ امّت‌های مؤمن در عرصۀ ادای فریضۀ روزه در تاریخ در حالی‌ که به سوی هدف واحدی جهت‌گیری نموده‌اند، از همۀ اینها حقیقت بزرگ و پرشکوهی بارز می‌شود که عبارت است از این‌که روزه ضرورتی است، ضرورتی که واقعیّت انسان آن را ایجاب می‌کند و هدف غائی‌ای که انسان روی به آن دارد و در او خلیفه‌ای برای خالق کامل قرار داده است، آن را طلب می‌نماید.

در ذیل این بخش باید اشاره کنیم، این‌که ما کراراً به کار بزرگ روزه، اسم دورۀ تربیتی اطلاق کردیم، این اطلاق درست نخواهد بود مگر وقتی که جنبه‌های زیر را در زمینۀ فوق، بین این کار بزرگ و بقیۀ آن چه در زندگی متعارف ما به آن اسم دورۀ تربیتی اطلاق می‌شود، بررسی کنیم و آن عبارت است از:

الف ـ دورۀ ماه مبارک رمضان همۀ بشریّت را در بر می‌گیرد، در حالی‌که آن دوره‌ها گروههای مشخّصی را شامل می‌شود.

ب ـ دورۀ مقدّس ماه مبارک در مرحلۀ نخست، به عنصر انگیزۀ تقرّب، همچون معیاری که می‌خواهد روح واحدی را در کالبد همۀ امور زندگی انسان بدمد، تکیه می‌کند. لذا در شرایطی که دوره‌های دیگر به کنترل خارجی‌ای که ظاهر را به اعماق وجود انسان نفوذ نمی‌دهد تکیه می‌کنند، در این دوره مراقبی جز عقیده و روح دینی وجود ندارد.

ج ـ این دورۀ الهی مؤیّداتش را از دیدی فراگیر و گسترده و درک‌کنندۀ همۀ احتیاجات انسان، که ضرورت روزه را برای زندگی قطعی می‌سازد، می‌گیرد.

د ـ نکتۀ آخر که مهم‌ترین نکته می‌باشد این است که این دورۀ تربیتی عظیم در هدفش با همۀ اهداف تربیتیِ دیده شده تفاوت دارد. این دوره قصد دارد انسان را انسان بسازد، انسان صالحی که در محاسبه‌اش جانب مصالح انسانی ـ همۀ انسانیّت با همۀ تقسیماتش و در طول همۀ زمان‌هایش ـ را بگیرد. این هدف چقدر عظیم‌تر است از هدفی که هدف‌های دیگری بالاتر از آن وجود داشته باشد، هر چند که خود آن هدف بلند باشد. این چیزی است که ما در ادامۀ بحث، بیش از این به تشریح آن خواهیم پرداخت.

همۀ این اشارات اگر احساس مثبتی را در وجدان انسان مسلمان روزه‌دار بارور سازد، جوّی سرشار از خشوع و خضوع و تسبیح و شکوه را می‌آفریند تا روزه از خلال آن، به اجرای مأموریّت بزرگش در زندگی انسان بپردازد.