عبادات، از راه مشروط بودن قصد قربت به خدا در آنها، که امری است که جز خدا احدی بر آن آگاه نیست، اخلاص را در انسان پرورش می‌دهد و این التزام کامل به اخلاص، مراقبۀ الهی را به صورت واقعیّت زندۀ محسوسی مجسّم می‌سازد. این مراقبه دوربردترین و عمیق‌ترین تأثیر را در هر روش و در هر سلوکی که انسان بدان مبادرت می‌کند دارا می‌باشد و او را برمی‌انگیزد که در تمام زندگیش، خالصانه برای خدا کار کند. پس اخلاص سرّ زنده بودن هر عملی است و روحی است که عمل بدون آن بی‌محتوی و بی‌ثمر می‌شود.

وقتی به‌وسیلۀ عبادت، درون انسان بر مبنای اخلاص ورزیدن برای خدای تعالی پرورده شد، آن اخلاص به هر عمل دیگری سرایت می‌کند و فرد را از صورت مخلوقی که خودش و منافعش را می‌پرستد، به صورت مخلوقی در می‌آورد که همۀ منافع و اعمالش را به ارادۀ خدا مرتبط می‌سازد و تلاشگرانه در راه تحقّق بخشیدن به رضای الهی می‌کوشد و این در نهایت، به معنی همکاری مثبت فعّال، در به‌گردش در آوردن چرخ حرکت انسانیّت به سوی افق‌های بلندش است.

اخلاص، نیّت فرد را در بر می‌گیرد تا او را از ناخالصی‌ها پاک کند و نیروهای خیر را در او بیدار نماید. نیّت وقتی اصلاح شد و چشمه‌های نیروهای خیر در وجود فرد جوشید، نقش انگیزاننده‌اش را بدون احتیاج به درخواست‌های مکرّر و آراستن نتایج کار از سوی کسی که خواستار انجام آن است، ایفا می‌نماید.

وقتی نیّت رهبر اصلاح شد، بارهای سنگین رهبری و سامان بخشی به امور را، بدون احتیاج به تشویق، بر دوش می‌کشد. همین‌طور در مورد یک بازرگان. اگر آن نیّت به طور کامل در انسان بوجود آید، به گونه‌ای می‌شود که خود به خود، در پی کارهای خیر خواهد بود و این بر خلاف وقتی است که بر اساس انگیزه‌ای جز اخلاص، به شرکت در کار خیری برانگیخته می‌شود، که تا زمانی که چنین حالتی را داشته باشد، تنها پس از درخواست‌های مکرّر و آراستن نتایج و غیر آن، در کارهای خیر دیگر نیز شرکت می‌کند.

و از این‌جا است که: نِیَّةُ المَرءِ خَیرٌ مِن عَمَلِهِ: نیّت فرد از عملش بهتر است.^[۱] و اِنَّمَا الاَعمالُ بِالنَّیّاتِ: کارها بر اساس نیّت‌هاست.^[۲] رهبران معصوم، به میزانی به این نکتۀ مهم تربیتی تأکید کرده‌اند که ما مجال ذکر آن‌ها را در این جا نداریم.

این رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم است که از امّت می‌خواهد که در ماه طاعت و روزه، از پروردگار خود بِنِیّاتٍ صادِقَةٍ وقُلوُبٍ طاهِرَةٍ: با نیّت‌های راست و دل‌های پاک، درخواست نمایند. زیرا این شرط توجّه کاملی است که از بنده‌ای که از مولای بزرگش چیزی درخواست می‌کند، خواسته شده است.

به‌وسیلۀ پرداختن انسان به انجام عبادات و توجّه نمودنش به معانی حیاتی آن، کم کم فرد سررشته‌های تربیتی الهی را برای لذّت‌های معنویش، در وجود خود پیدا می‌کند و عبادت، شوقی را در او بر می‌انگیزاند که او را به مرحله‌ای می‌رساند ـ و در حقیقت از طریق مداومت کردن می‌رساند ـ که در آن مرحله، لذائذ معنوی را بر همۀ لذّت‌های مادّی قابل تصوّر مقدّم می‌دارد.