زکات یکی از موارد اصلی است که امکان‌پذیر می‌سازد حاکم شرعیِ مسؤول ادارۀ جامعه، به انجام وظیفه‌اش در ایجاد تکافل و توازن مبادرت نماید.

چون زکات، معیّن و دارای حدود مشخّصی است، در نتیجه جنبۀ ثابتی از احتیاجات انسان را تأمین می‌کند. زکات در نظر اسلام برای جامعه نیازی ضروری شمرده می‌شود؛ زیرا حدّاقل میزانی را که برای پرداختن به جنبه‌ای از تکافل اجتماعی کفایت می‌کند فراهم می‌سازد.

در این زمینه احادیثی وجود دارد که بر این معنی دلالت می‌کنند و ما موارد زیر را از آن‌ها بر می‌گزینیم.

الف ـ از امام صادق ۷ روایت شده است که فرمود: اِنَّ اللهَ فَرَضَ لِلفُقَراءِ مِن مالِ الاَغنِیاءِ ما یَسَعُهُم، وَ لَو عَلِمَ اَنَّ ذلِکَ لا یَسَعُهُم لَزادَهُم اِنَّهُم لَم یُؤتَوا مِن قِبَلِ فَریضَةِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لکِن اَتَوا مِن مَنعِ مَن مَنَعَهُم حَقَّهُم لا مِمّا فَرَضَ‌ اللهُ لَهُم، وَ لَو اَنَّ النَّاسَ اَدّوُا ما فَرَضَ اللهُ لَهُم لکانُوا عایِشینَ بِخَیرٍ: خداوند از مال اغنیاء به میزانی که نیاز فقرا را برطرف سازد، برای ایشان مقرّر نموده است و اگر می‌دانست آن مقدار کفاف ایشان را نمی‌دهد، برای آن‌ها می‌افزود. آن‌ها از راه فریضۀ خداوند عزّ و جلّ وارد نمی‌شوند، بلکه از راه دریغ نمودن از کسی که حقّشان را دریغ نموده است وارد می‌شوند، نه از راه آنچه خداوند برای آن‌ها واجب کرده است. اگر مردم آنچه را خداوند برایشان واجب کرده است به‌جا آورند، به‌خوبی زندگی خواهند کرد.[۱]

ب ـ و از آن حضرت ۷ است: اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ لِلفُقَراءِ فی اَموالِ الاَغنیاءِ ما یَکتَفُونَ بِهِ، وَ لَو عَلِمَ اَنَّ الَّذی فَرَض لَهُم لایَکفیهِم لَزادَهُم: خداوند عزّ و جلّ برای فقرا در اموال اغنیاء به میزانی که کفاف آن‌ها را می‌دهد، مقرّر نموده است و اگر می‌دانست آنچه را برای ایشان مقرّر داشته کفاف آن‌ها را نمی‌دهد، برای آن‌ها اضافه می‌کرد.[۲]

ج ـ و از آن حضرت ۷ است: وَ لَو اَنَّ النّاسَ اَدّوُا زَکاةَ اَموالِهِم ما بَقِیَ مُسلِمٌ فَقیراً وَ لامُحتاجاً وَ لاَستَغنی بِما فَرَض‌ اللهُ لَهُ وَ اِنَّ النّاسَ مَا افتَقَروُا وَ لاَاحتاجُوا وَ لاجاعُوا وَ لاعَرَوا اِلاّ بَذُنُوبِ الاَغنِیاءِ: اگر مردم زکات اموالشان را می‌پرداختند، هیچ مسلمان فقیر و نیازمندی باقی نمی‌ماند و هر مسلمانی به‌وسیلۀ آنچه خداوند برای او مقرّر نموده است بی‌نیاز می‌گردید و مردم، فقیر و نیازمند و گرسنه و عریان نمی‌گردند مگر به‌واسطۀ گناهان ثروتمندان.[۳]