<sup>شرح حدیث عنوان بصری

مدخل
علاّمه‌ی مجلسی[۶] در کتاب بحارالانوار نوشته است:[۷] در نسخه‌ی خطّی که به خطّ شیخ بهایی قدّس‌الله‌روحه[۸] موجود است، حدیثی پیدا کردم که عباراتش این‌گونه است.
شیخ شمس‌الدّین محمّدبن‌مکّی[۹] گفت: من از خطّ شیخ‌ احمد فراهانی ـ که رحمت خدا بر او باد ـ از عُنوان بصری که پیرمردی ۹۴ ساله بود، نقل می‌کنم که او در بیان حالش گفت:

کُنتُ أَختَلِفُ إِلیٰ مالِکِ‌بنِ‌أَنَسٍ سِنینَ‏: سال‌های متمادی نزد مالک‌‌بن‌‌ انس آمد و شد می‌کردم.

خودبزرگ‌بینی و ادّعا در برابر ولیّ خدا
مالک‌‌بن‌انس (۹۳- ۱۷۹ هـ .ق) یکی از چهار فقیه برجسته‌ی اهل‌سنّت است که رهبری مالکی‌ها ـ یکی از چهار مذهب فقهی اهل‌سنّت ـ را بر عهده‌ دارد و از معاصران و شاگردان امام صادق۷ به شمار می‌رود.[۱۰] او در مورد آن حضرت می‌گوید: در علم و عبادت و پرهیزگاری، برتر از جعفر‌بن‌محمّد صادق۷ نه چشمی دیده، نه گوشی شنیده و نه به قلب هیچ بشری خطور کرده است.[۱۱]
برخی اوقات شاگردها باوفا نیستند، چهار کلمه‌ که از استاد آموختند، برای خود تخته‌پوستی پهن می‌کنند، ادّعا می‌کنند و جلوی استاد خود قد علم می‌کنند.
هر چهار رهبر مذاهب اهل‌سنّت، به طور مستقیم یا باواسطه شاگرد امام صادق۷ بوده‌اند؛[۱۲] امّا متأّسّفانه حقّ شاگردی را ادا نکردند و ادب تلمّذ را رعایت نکرده، نمک خورده و نمکدان را شکستند. آنها چهار کلمه یاد گرفتند، خیالاتی شدند و گمان بردند در برابر امام صادق۷ کسی هستند.
جای تأسف است که وقتی انسان چهار کلمه یاد گرفت، همه چیز را فراموش کند. خصوصاً وقتی چند نفر دور انسان جمع می‌شوند، شخص برای لغزیدن آماده می‌شود و خیال می‌کند حالا که این همه اشخاص دور من جمع شده‌اند، پس من حتماً شخصیت مهمی هستم؛ از این بهتر چه دلیلی می‌خواهد؟ در نتیجه امر بر او مشتبه می‌شود. خدا انسان را حفظ کند، امر بسیار خطرناکی است.

بی‌اعتباری اقبال و ادبار خلق
از جمع شدن مردم نباید فریب خورد. مردم نه جمع شدنشان اعتباری دارد و نه پراکنده شدنشان. چند روزی که منافع یا سلیقه‌شان اقتضا می‌کند دور کسی باشند، همراه او هستند. چهار روز بعد اگر چیزی از او دیدند که سازگار با سلیقه و میلشان نبود، در تنهایی رهایش می‌کنند.
ملاک دانستن روی‌آوری مردمان، اشتباه بسیار بزرگی است. ان‌شاءالله طوری باشیم که با معیارهای اصیل، خود را بسنجیم. حدیثی از کتاب مدیریّت اسلامی‌ نقل می‌کنم. ـ توصیه می‌کنم این کتاب را بخوانید. خدا عنایت کرده نکته‌های خوبی در آن نوشته شده است ـ ببینیم سیره‌ی دوست واقعی اهل‌بیت: چگونه است. آیا جا دارد انسان فریب افرادی را که در مقابلش خم و راست می‌شوند یا ابراز ادب یا محبّت می‌کنند، بخورد؟
امام باقر۷ در بخشی از توصیه‌هایی که به یکی از شاگردان و شیعیان خود به نام جابربن‌یزیدجُعفی نمودند، فرمودند:
وَ اعلَم بِأَنَّکَ لا تَکُونُ لَنا وَلیّاً حَتَّیٰ لَوِ اجتَمَعَ عَلَیکَ أَهلُ مِصرِکَ وَ قالُوا إِنَّکَ رَجُلُ سَوءٍ لَم یَحزُنکَ ذٰلِکَ وَ لَو قالُوا إِنَّکَ رَجُلٌ صالِحٌ لَم یسُرَّکَ‏ ذٰلِکَ وَ لکِنِ اعرِض نَفسَکَ عَلیٰ ما فی کِتابِ اللهِ، فَإِن کُنتَ سالِکاً سَبیلَهُ، زاهِداً فی تَزهیدِهِ، راغِباً فی تَرغیبِهِ، خائِفاً مِن تَخویفِهِ، فَاثبُت وَ أَبشِر فَإِنَّهُ لا یضُرُّکَ ما قیلَ فیکَ وَ إِن کُنتَ مُبایِناً لِلقُرآنِ فَما ذَا الَّذی یَغُرُّکَ مِن نَفسِکَ‏:[۱۳] و بدان تو ولیّ ما شمرده نمی‌شوی تا اینکه چنان گردی که اگر همه‌ی اهل دیارت به زبان واحد بگویند تو مرد بدی هستی، مایه‌ی اندوه تو نگردد و اگر همه‌ی آنها بگویند تو مرد خوبی هستی، شادت نکند. ولکن خود را بر قرآن عرضه کن. پس اگر رهرو راه قرآن بودی و به آنچه قرآن در خصوص آن به زهد ورزیدن دعوت کرده، زهد ورزیده بودی و به آنچه قرآن بدان ترغیب نموده، رغبت داشتی و از آنچه قرآن ترسانده، ترسیده بودی؛ پس ثابت‌قدم، استوار، شادمان و خرسند باش که در چنین حالتی هرچه درباره‌ات بگویند، به تو زیانی نخواهد رساند؛ امّا اگر از قرآن جدا بودی، پس چه چیزی است که سبب شده بر خود ببالی؟! چهار تا آفرین و بارک الله گفتن، هورا کشیدن، کف زدن، حتّی تکبیر گفتن و صلوات فرستادن خلق برای تو، مغرورت کرده است؟ چه چیزی مغرورت کرده است؟
به هر حال انسان این‌طور است. چند نفر که دور او جمع می‌شوند، خیالاتی ‌شده و فکر می‌کند کسی است.</sup>