بهتر است زائر در آغاز دیدار با مزور دقیقاً همانند اشخاصی که در زمان حیات ظاهری به محضر ایشان مشرّف می‌شدند، سلام کند و با زبان ساده و صمیمی و بی‌تکلّف، به عرض ادب و ارادت بپردازد. خواندن زیارتنامه‌هایی که اهل‌بیت علیهم السّلام به دوستان و شیعیانشان آموخته‌اند نیز در واقع همین عرض سلام و ادب و ارادت، لکن با عباراتی سنجیده‌تر و مؤدّبانه‌تر است. بنابراین شایسته است زائر برای تکمیل عرض ادب و ارادت خویش، از متون زیارات معتبر نیز بهره گیرد. لکن در این زمینه توجّه به چند نکته لازم است.

نکتة نخست استفاده از متون زیارتی است که از خود اهل‌بیت علیهم السّلام رسیده و از نظر انتساب به آن بزرگواران، مورد اطمینان می‌باشد. این متون به دو گروه تقسیم می‌شوند. اوّل، زیارات جامعه که در زیارت هر یک از اهل‌بیت علیهم السّلام می‌توان آنها را خواند و از معتبرترین و پرمحتواترین آنها، یکی زیارت امین الله و دیگری زیارت جامعة کبیره است. دوم، زیارات مخصوصه هر یک از چهارده معصوم علیهم السّلام که خود آنها نیز به زیاراتی که به زمان معیّنی اختصاص ندارند و زیاراتی که مختصّ ایّام خاصّی می‌باشند، تقسیم می‌شوند.

دومین نکته اینکه زائر در انتخاب متن زیارتنامه، هم تناسب محتوای آن با حالات درونی خود را در نظر بگیرد و هم با توجّه به حجم متفاوت متون زیارات، تناسب حجم زیارتنامه با توانایی و ظرفیّت جسمی و روحی خویش را مراعات کند. پرداختن به زیارتنامه‌های طولانی برای کسانی که جسماً کم‌توان‌اند یا از نظر روحی هنوز ظرفیّت لازم را ندارند، موجب می‌شود که در اواسط کار خسته شوند و ذوق و حال و توجّه خویش را از دست بدهند و صرفاً با تکلّف و اجبار و برای به پایان رساندن متن زیارتنامه، به خواندن آن بپردازند، که این امر نه تنها موجب کم و یا بی‌بهره شدن کار زائر می‌گردد، حتّی ممکن است به زده شدن و بی‌رغبتی وی به انجام زیارت و خواندن زیارتنامه در موارد بعد منجر شود.

آنچه گفته شد منحصر به زیارت نیست و شامل همة امور مستحبّ می‌باشد. یعنی شرط ثمربخشی و تأثیر مثبت مستحبّات، انجام آنها با شوق و رغبت است و با اکراه و بی‌میلی و خستگی و بی‌رغبتی، انجام دادن آنها نه تنها کم و یا بی‌اثر است، بلکه ممکن است به زده شدن و بی‌رغبتی شخص به انجام آنها در آینده نیز منجر شود. بنابراین هرکس باید به مقداری از اعمال مستحبّ بسنده کند که توان جسمی و روحی وی به او امکان می‌دهد که با شادابی و نشاط و شوق و رغبت آن را انجام دهد و در شرایطی که رغبت و شوقی به انجام امر مستحبّی در خود نمی‌یابد، به هیچ وجه به قصد ثواب، با تکلّف، خود را به انجام دادن آن وادار نسازد.

نقش شوق و رغبت در تأثیر طاعات و عبادات منحصر به مستحبّات نیست و شامل واجبات نیز می‌گردد، با این تفاوت که واجبات همچون حدّاقلّ آب و غذایی است که زنده بودن شخص به آن وابسته است، لذا اگر اشتها و رغبتی هم در وی نیست می‌بایست به هر ترتیب که شده خود را به خوردن و نوشیدن آن حدّاقل ضروری وادار سازد؛ لکن مستحبّات به منزلة خوردنی و نوشیدنی‌هایی است که مازاد بر آن حدّاقلّ بوده و نقش تقویتی داشته و پیکر شخص را توانمند و فربه می‌سازد و بدون آنها، ادامة حیات، گرچه با اندامی نحیف و کم‌توان، امکان‌پذیر است. بنابراین می‌بایست تنها در صورت وجود شوق و رغبت به سوی اعمال مستحبّ رفت و پیش از آنکه کاملاً اشباع و خسته و ملول و بی‌رغبت شد، در حالی که هنوز مقداری شوق به ادامة آن باقی است، از انجام آن دست کشید، تا هم از انجام آن عمل بهره بُرد و هم شوق تکرار آن عمل در آینده را حفظ کرد.

سومین نکته اینکه به هنگام خواندن الفاظ زیارتنامه، به معانی آنها نیز توجّه داشته باشد و با حالتی که احساسات و مکنونات قلبی خود را در قالب آن الفاظ بیان کند، زیارتنامه را بخواند. این به آن معنا نیست که بسیاری از زائران که با زبان عربی آشنایی چندانی ندارند، و معمولاً معنای الفاظ زیارتنامه‌هایی را که می‌خوانند متوجّه نمی‌شوند، از خواندن زیارتنامه هیچ بهره‌ای نصیبشان نمی‌شود، زیرا در صورتی که خواندن زیارتنامه همراه با عشق و ارادت به مزور و در مقام ابراز آن انجام می‌شود و زائر اجمالاً بداند که با این الفاظ به مزور اظهار ارادت و محبّت می‌کند، موجب بهره‌های بسیاری برای او خواهد بود؛ لکن اگر این امر توأم با درک معانی الفاظ باشد، قطعاً ثمرات بیشتری برای زائر خواهد داشت.

نکتة چهارم اینکه به اقتضای ادب، در صورت عدم ضعف و بیماری، بهتر است زائر در حال ایستاده به خواندن زیارتنامه بپردازد و با طمأنینه و آرامش و به نحو شمرده و آرام و با لحن مؤدّبانه و با صدای کوتاه زیارتنامه را بخواند. خواندن تند و با لحن تحکّم‌آمیز و با صدای بلند و فریادگونه و با حالتی که گویی صرفاً در مقام رفع تکلیف انجام می‌شود، چندان لطفی نداشته و شایستة آن محضر والا نیست. همان طور که قبلاً نیز گفته شد، با صدای بلند خواندن زیارتنامه علاوه بر اینکه خلاف ادب است، موجب ایذاء دیگر زائران و از بین رفتن توجّه و تمرکز آنان نیز می‌شود که خود نیز امری ناپسند و نارواست.

نکتة پنجم اینکه بهتر است زائر تمام وقت زیارت خود را به خواندن زیارتنامه‌های پی در پی اختصاص ندهد و برای راز دل گفتن‌های خویش از یک سو، و با سکوت و آرامش به خود مزور توجّه نمودن و از حضور در محضر وی لذّت بردن از سوی دیگر، زمانی باقی بگذارد.

نکات مربوط به خواندن زیارتنامه را به همین مقدار مختصر می‌کنیم و در فصل سوم به تفصیل به بررسی محورهای اساسی که در متون زیارات اهل‌بیت علیهم السّلام مطرح می‌باشند می‌پردازیم.