چه بسا اتّفاق بیفتد که مدیر در جریان کارها تصوّر نماید موفّقیتش مرهون انجام یک عمل خلاف شرع است و همچون ماکیاولیستها که معتقدند هدف وسیله را، هر چه باشد، مباح می‌سازد،^[۱] او هم به خیال خود برای رسیدن به هدفی که خوب و مقدّس می‌پندارد مرتکب اعمال غیر اسلامی شود و خدای ناکرده با تخطّی از احکام شرع یا با ظلم و اجحاف به افراد یا با تهمت زدن و زشت جلوه دادن چهرة

رقیب یا با دروغ و حیله و امثال آن، بخواهد مانعی را از پیش پا بردارد یا مطلوبی را بدست آورد؛ در حالی که باید توجّه داشت آنچه خیر و مصلحت انسانها بوده و سعادت دو جهانی افراد را تضمین می‌کند در چهارچوب احکام الهی بیان شده است و بی‌شک فکر کوتاه بشر را نرسد که در برابر مصالح عالیّه‌ای که در دین خدا در نظر گرفته شده به مصلحت‌اندیشی بپردازد و به خیال خام خود، در مواردی آن را استثناء نموده و اجازة تخطّی از حدود آن را بدهد. چنین اندیشه‌ای ناشی از ضعف ایمان فرد مدیر می‌باشد. در صورتی که مدیر ایمانی راسخ داشته باشد توجّه دارد که گرچه ممکن است به نظر او عمل طبق موازین شرعی در موردی منجر به عدم توفیق او در زمینه‌ای شود، لکن موفّقیّت نهایی و سعادت واقعی در عمل به احکام الهی است.

امیرالمؤمنین علیه السّلام بر همین اساس می‌فرمایند:

لاٰ یَتْرُکُ ٱلنّاسُ شَیْئاً مِنْ أمْرِ دینِهِمْ لاِسْتِصْلاٰحِ دُنْیاهُمْ إلاّٰ فَتَحَ ٱللهُ عَلَیْهِمْ مٰا هُوَ أضَرُّ مِنْهُ.

مردم در پی اصلاح و رفع مشکلات دنیویشان، چیزی از دین خود را رها نکردند، مگر اینکه خداوند دری از دشواریها بر روی آنان گشود که به مراتب زیانش از آن مشکلات بیشتر بود.^[۲]

و لذا به مالک اشتر می‌فرمایند:

وَ إیثارِ طاعَتِهِ وَ ٱتِّباعِ مٰا أمَرَ بِهِ فی کِتابِهِ مِنْ فَرائِضِهِ وَ سُنَنِهِ ٱلَّتی لاٰیَسْعَدُ أحَدٌ إلاّٰ بِاتِّباعِها وَ لاٰ یَشْقیٰ إلاّٰ مَعَ جُحُودِها وَ إضاعَتِها.

و او را به برگزیدن طاعت الهی و پیروی از آنچه از فریضه‌ها و سنن که خداوند در کتابش قرآن به آن امر فرموده، که احدی جز با پیروی از آنها سعادت نمی‌یابد و جز با انکار و ضایع نمودن آنها به بدبختی دچار نمی‌شود، دستور می‌دهد.^[۳]

با چنین بینش و روشی است که مدیر اسلامی اگر در جریان کارها شرایط سخت و دشواری برایش پیش آید و یا زمینة کارها بسیار آماده باشد و امور بسهولت انجام گردد و موفّقیّتهای چشمگیر، یکی پس از دیگری در برابرش پدیدار گردد، نه روحیّة خود را باخته و دلسرد می‌شود و نه از شادمانی خود را گم می‌کند؛ بلکه چون در هر دو صورت خود را در مسیر اجرای فرامین الهی می‌بیند با وقار و اطمینان خاطر کار را ادامه می‌دهد.

علی علیه السّلام به قُثَم بن عبّاس که از جانب آن حضرت علیه السّلام در مکّه مأموریّت داشت می‌نگارند:

وَ لاٰ تَکُنْ عِنْدَ ٱلنَّعْماءِ بَطِراً وَ لاٰ عِنْدَ ٱلْبَأْساءِ فَشِلاً.

نه به هنگام نعمت و گشایش بیش از اندازه شادمان شو و نه به وقت سختی هراسان و ناتوان باش.^۲