آرامش و صبر

درس دیگری که در عرصه‌ی عرفان و اخلاق از مکتب عاشورا می‌توان آموخت، آرامش در دل طوفان حوادث و صبر در دل بلایا و مصائب است.
یکی از آثار یقین به توحید و اینکه همه‌ی امور، تحت مشیّت الهی و به دست خدای متعال است و نیز حُسن ظن و اعتماد به خدا و مقدّرات الهی، از یک سو، نیل به مقام اطمینان و آرامش در دل سهمگین‌ترین حوادث و صابر بودن و بی‌تابی نکردن و عجز نشان ندادن به هنگام مصائب است و از سوی دیگر، عدم اضطراب و تشویش نسبت به حوادث آینده و مشکلات پیشاروست. کسی که یقین دارد هیچ واقعه‌ای تصادفی رخ نمی‌دهد و تمام وقایع بر اساس مشیّت الهی واقع می‌شوند و احدی جز خدا را در این عرصه کاره‌ای نمی‌داند و معتقد است که مشیّت پروردگار همواره به وقوع رخدادهایی تعلّق می‌گیرد که خیر و به سود و مصلحت مؤمن است؛ حوادث تلخ برای او مثل داروهای شفابخش تلخ‌مزّه‌ای هستند که شخص بیمار را از بیماری و رنجوری و هلاکت و مرگ نجات می‌دهند؛ بنابراین چنین شخصی نه اندوه و افسوسی بر آنچه رخ داده خواهد خورد و نه نگرانی و تشویشی نسبت به رخدادهای آینده خواهد داشت و در دل سخت‌ترین موقعیّت‌ها از آرامش عمیقی برخوردار خواهد بود.
پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمودند: عَجِبتُ لِلمَرءِ المُسلِمِ لا یَقضِی اللهُ عَزَّوَجَل قَضاءً اِلاّ کانَ خَیراً لَهُ وَ اِن قُرِضَ بِالمَقاریضِ کانَ خیراً لَهُ وَ اِن مَلِکَ مَشارِقَ الاَرضِ وَ مَغارِبَها کانَ خَیراً لَهُ: در شگفتم از شخص مسلمان که خدای عزّوجل، چیزی را برای او مقدّر نمی‌کند مگر اینکه به سود او تمام می‌شود و اگر او را با قیچی ریزریز کنند، به سود او تمام می‌شود و اگر او را به فرمانروایی شرق و غرب عالم بگمارند، باز هم به سود او تمام خواهد شد.
چنین بینش و نگاهی باعث می‌شود که نه ترسی از آینده و نه غصّه و اندوه و حسرتی نسبت به گذشته وجود داشته باشد. همان‌طور که خداوند در قرآن کریم فرموده است: اِنَّ اَولیاءَ اللهِ لا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنونَ: دوستان خدا، نه خوف و نگرانیی از آینده و نه حزن و اندوهی نسبت به گذشته دارند.  این آرامشی است که قرآن به آن اشاره کرده و فرموده است: اَلَّذینَ آمَنوا وَ تَطمَئِنُّ قُلوبُهم بِذِکرِ اللهِ، اَلا بِذِکرِ اللهِ تَطمَئِنُّ القُلوبَ: کسانی که ایمان آوردند و دلشان به یاد خدا آرامش یافت، آگاه باشید! که با یاد خداست که دل‌ها آرامش می‌یابند.  امام حسین علیه‌السّلام مظهر تامّ این آرامش و اطمینان در سهمگین‌ترین و دشوارترین موقعیت‌ها هستند.

یکی از گزارشگران واقعه‌ی کربلا این‌گونه نقل کرده است: وَ اللهِ ما رَاَیتُ مَکسوراً قَطُّ قَد قُتِلَ وُلدُهُ وَ اَهلُ بَیتِهِ وَ اَصحابِهِ اَربَطُ جاشاً مِنهُ: به خدا سوگند هیچ شخصی را که فرزندانش، اهل بیتش و اصحابش کشته و در هم شکسته شده باشند، ثابت‌قدم‌تر و آرامتر از اباعبدالله الحسین علیه‌السّلام ندیدم.
امام سجّاد علیه‌السّلام فرمودند: در روز عاشورا هر چه به بعدازظهر عاشورا نزدیک‌تر می‌شدیم و مصائب سنگین‌تر می‌شد، چهره‌ی پدرم شاداب‌تر و آرام‌تر می‌شد.
این ویژگی در اصحاب اباعبدالله علیه‌السّلام نیز دیده می‌شد. بُریر صبح عاشورا با عبدالرّحمان ‌بن‌ عبد ربّه شوخی و مزاح می‌کند و بعد خودش می‌گوید: به خدا قسم من اهل شوخی و مزاح نیستم؛ ولی در این موقعیّت، شادمانی حقیقی که در پیش داریم، مرا به این بهجت آورده است.
نه تنها از اباعبدالله علیه‌السّلام، که از هیچ‌یک از اصحاب آن حضرت نیز کوچکترین عبارت و حرکتی که حاکی از اضطراب و ناآرامی باشد، مشاهده نشد و کوچکترین شکوه‌ای در جریان عاشورا به زبانشان جاری نشد.
در آخرین لحظه‌ای که امام حسین علیه‌السّلام از اسب بر زمین افتادند و آخرین نفس‌ها را در این عالم می‌کشیدند، به گونه‌ای که، وقتی تنفّس می‌کردند، خون از تمام نقاط زخم‌های بدن ایشان فوران می‌کرد، در این هنگام، از عالم بالا برای آن حضرت خطاب آمد: یا اَیَّتُهَا النَّفسُ المُطمَئِنَّةُ ارجِعی اِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرضِیَةً: ای نفسی که به آرامش رسیده‌ای؛ در حالی که تو از پروردگارت راضی هستی و پروردگارت هم از تو خشنود است، به سوی او بازگرد.
کسانی در دشواری‌ها از خود ضعف نشان می‌دهند و مضطرب می‌شوند و بی‌تابی می‌کنند که ظرفیّت‌های عظیمی را که خداوند در درونشان قرار داده است، نشناخته‌اند و لذا خود را حقیر و ناتوان می‌شمارند. خداوند نه تنها برای کسی بیش از طاقت او سختی پیش نمی‌آورد، بلکه فراتر از وسع، یعنی در حدّی که شخص به سهولت بتواند تحمّل کند، بر عهده‌ی کسی بار نمی‌نهد، چنان که خود می‌فرماید: لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفساً اِلاّ وُسعَها: خداوند بر کسی بیش از وسعش تکلیف نمی‌نهد.  پس ضعف نشان دادن، ناشی از عدم شناخت ظرفیّت‌ها و توانایی‌های خویش است.
امام حسین علیه‌السّلام و اهل بیت و اصحاب بزرگوار آن حضرت، مظهر تامّ صبر و شکیبایی در دشوارترین موقعیّت‌ها می‌باشند. آن حضرت در سخنرانی‌ای که در مکّه ایراد فرمودند، اظهار داشتند: نَصبِرُ عَلی بَلائِهِ وَ یُوَفّینا اُجورَ الصّابِرینَ: بر بلای پروردگار صبر می‌کنیم و شکیبایی می‌ورزیم و خداوند پاداش‌های صابران را به نحو کمال به ما عطا می‌فرماید.
امام زمان ارواحنا‌فداه در زیارت ناحیه‌ی مقدّسه از این صبر به عظمت یاد کرده‌اند. آن حضرت خطاب به جدّ خویش عرضه می‌دارند: قَد عَجَبَت مِن صَبرِکَ مَلائِکَةُ السَّماءِ: یا اباعبدالله! صبر تو آن‌قدر شگفتی‌آفرین بود که ملائکه‌ی آسمان‌ها هم از آن شگفت‌زده شدند.
بنابراین یکی از درس‌های بزرگی که از مکتب عاشورا می‌توان آموخت، درس آرامش و شکیبایی در دل سختی‌ها در جریان زندگی است.