جمال اخلاقی

یکی از درس‌های دیگری که در عرصه‌ی عرفان و اخلاق از مکتب عاشورا می‌توان آموخت، درس زیبایی‌های اخلاقی است.
اخلاق منشأ و زیر بنای رفتارهای انسان است و اصلاح و تعالی اخلاق، منجر به اصلاح و تعالی رفتارهای انسان می‌گردد. پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمودند: اِنّما بُعِثتُ ِلاُتَمِّمَ مَکارِمَ الاَخلاقِ: من برانگیخته شدم تا کرامت‌های اخلاقی را به نهایت برسانم.
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ: در وجود پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بهترین الگو برای تأسّی شماست.  و پیامبر را  اینگونه معرّفی می‌نماید: اِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ: ای پیامبر تو دارای اخلاقی عظیم هستی.
در سیر و سلوک عرفانی، تزکیه و تهذیب اخلاق شرط غیر قابل عدول است. بهترین و مؤثّرترین روش برای تحوّلات روحی و رفتاری در انسان این است که در جاذبه‌ی شخصیّت فردی قرار بگیرد که واجد روحیّات و رفتارهای متعالی انسانی است. در مکتب عرفان، الگوی رفتاری، همان عارف کاملی است که سالک به او دل می‌سپارد و در جاذبه‌ی شخصیّت او قرار می‌گیرد و این عشق و جذبه، سالک را به مشابهت با پیر و راهبر خویش نائل می‌کند.
در عرصه‌ی عاشورا، زیباترین جلوه‌های اخلاق دیده می‌شود و عشق و دلدادگی به اباعبدالله علیه‌السّلام و یاران بی‌مانند آن حضرت، سبب پدید آمدن آن خُلقیّات زیبا در دوستداران و شیعیان ایشان می‌گردد.
عبّاس محمود عقّاد مصری، نویسنده‌ی معروف، می‌گوید: در روز عاشورا بین خصلت‌های حسین علیه‌السّلام مسابقه در گرفته بود؛ صبر، رضا، تسلیم، اخلاص، شجاعت، طمأنینه و آرامش، غیرت و دیگر زیبایی‌های اخلاقی در حسین علیه‌السّلام از هم پیشی می‌گرفتند.

جلوه‌های بسیار زیبایی از کرامت‌ و جمال اخلاقی را در صحنه‌ی عاشورا می‌توان دید.
در عرصه‌ی ادب، ادب اباالفضل العباس علیه‌السّلام در برابر برادر بزرگوارشان چشمگیر است. این برادر بزرگوار امام حسین علیه‌السّلام تا آخرین لحظه‌ی حیات، برادر را جز با کلمات سَیِّدی وَ مَولایَ: آقا و مولای من، مورد خطاب قرار ندادند و تنها در آخرین نفس‌ها بود که ندای یا اَخا اَدرِک اخاکَ: برادر، برادر خویش را دریاب  را سر دادند.
در عرصه‌ی ایثار، گذشت و فداکاری حضرت اباعبدالله علیه‌السّلام و یارانشان بسیار حیرت‌انگیز است. امام حسین علیه‌السّلام، در راه محبوب آنچه را داشتند، در طبق اخلاص گذاشتند و تقدیم کردند.
در عرصه‌ی خیرخواهی و خیراندیشی، از یک سو حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السّلام در روز عاشورا، شروع به تیراندازی نمی‌کنند و منتظر می‌شوند تا دشمن حمله را آغاز کند و از سوی دیگر، تا آخرین لحظات، دست از خیرخواهی و نصیحت و موعظه‌ نسبت به سپاه دشمن بر نمی‌دارند و در اثر همین موعظه‌های خیراندیشانه‌ی حضرت بود که در شب عاشورا، سی نفر از یاران عمر سعد به سپاه آن حضرت ملحق شدند و در روز عاشورا نیز چهره‌ای چون حرّبن ریاحی که سردار لشگر عمر سعد بود، همراه با پسر و غلامش به لشگر امام حسین علیه‌السّلام پیوستند.
از دیگر جلوه‌های جمال اخلاقی در عرصه‌ی کربلا، مواسات است. حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السّلام برابری و مواسات را به اوج خود ‌رساندند. هنگامی که جون غلام سیاه آن حضرت در آستانه‌ی شهادت قرار ‌گرفت، دقیقاً همان رفتاری را که با فرزند رشید و بزرگوار و محبوبشان، حضرت علی اکبر علیه‌السّلام داشتند، نسبت به او انجام دادند.
در عرصه‌ی کرم و سخاوت، امام حسین علیه‌السّلام در حالی که می‌دانند حرّ و لشگریانش که تشنه‌کام رسیده‌اند، آمده‌اند راه را بر آن حضرت سد کنند، هرچه ذخیره‌ی آب دارند، در اختیار آنها قرار می‌دهند و حتّی اسب‌های آنها را نیز سیراب می‌کنند و این آب همان آبی است که چند روز بعد، امام حسین علیه‌السّلام و اصحاب بزرگوارشان از قطره‌ای از آن نیز محروم خواهند گردید.

در عرصه‌ی عفو و گذشت و بزرگواری، پذیرفتن توبه‌ی حرّ از جانب اباعبدالله علیه‌السّلام شایان توجّه است. حرّی که آب را بر امام حسین علیه‌السّلام بست و به تعبیری، مسبّب اصلی شهادت آن حضرت بود. حتّی زمانی ‌که حر به خدمت اباعبدالله علیه‌السّلام ‌می‌رسد و از شرمندگی سرش را پایین می‌اندازد، امام علیه‌السّلام به او می‌فرمایند: اِرفَع رَأسَکَ یا حُرّ: حرّ! سرت را بالا بگیر؛  چرا که امروز، روز شرمندگی نیست؛ تو دیگر به ما پیوستی.
در عرصه‌ی مردانگی و جوانمردی، در شب عاشورا هنگامی که شمر نزدیک خیمه‌های اباعبدالله علیه‌السّلام می‌شود و کاملاً در تیررس یاران امام علیه‌السّلام قرار دارد، آن حضرت به یارانشان اجازه نمی‌دهند شمر را مورد هدف قرار دهند و می‌فرمایند: نه! ما جنگ جوانمردانه را فردا خواهیم داشت.  همان‌طور که وقتی ابن زیاد لعنة‌الله‌علیه به خانه‌ی هانی بن عروه آمد؛ مسلم بن عقیل علیه‌السّلام علی رغم قرار قبلی با هانی، به اقتضای جوانمردی، حاضر نشد او را ترور کند.
در عرصه‌ی غیرت، آن‌گاه که اباعبدالله علیه‌السّلام در روز عاشورا تنها ماندند و به سمت فرات حمله کردند و خود را به آب رساندند، شخصی به دروغ فریاد زد: حسین! تو به فکر آب هستی، در حالی که لشکر به خیمه‌ها حمله کرده است؟!  حضرت بلافاصله آب را رها کردند و خود را به خیمه‌ها رساندند.
در لحظات آخر، وقتی لشکریان عمر بن سعد به سمت خیمه‌های اباعبدالله علیه‌السّلام حمله ‌کردند، غیرت سبب شد امام علیه‌السّلام از آخرین رمق خویش استفاده ‌کرده، به شمشیر شکسته‌ای تکیه زنند و نیم‌خیز برخاسته و فریاد ‌بردارند: اگر دین ندارید لااقل مرد باشید و مردانگی داشته باشید!
اینها جلوه‌هایی محدود از هزاران جلوه‌ی جمال اخلاقی در عرصه‌ی کربلا است که برای عاشقان و دلدادگان اباعبدالله علیه‌السّلام الهام‌بخش خواهد بود.